Een dag in een kleutergroep

Bedenk of je de stoelen van de kinderen wilt markeren met hun naam en/of een persoonssticker (hun symbooltje). Het bespaart een hoop gedoe met stoelen zoeken en ‘dat is míjn stoel!’ als je het niet doet. Ikzelf vind het wel handig, want zo zie ik in het geval van een lege stoel snel wie er bijvoorbeeld na het buiten spelen nog niet in de kring zit, wie er niet op school is gekomen enzovoorts. De naam van het kind op de stoel plakken is goed voor het kennismaken met geschreven taal en het leren herkennen van letters.

Tip! Bij Heutink zijn persoonsstickers te koop. Deze zijn gelinkt aan de symbooltjes voor het kiesbord. Scan deze stickervellen in en haal de symbooltjes op je computer los met het knipprogramma. Zo kun je ze eindeloos vaak gebruiken, bijvoorbeeld bij het maken van naamkaartjes in Word, voor het maken van een computerlijst, een namenlijst etc.

Gebruik je geen stickers? Maak dan leuke naamkaartjes met symbolen in Canva. De afbeeldingen die je daar kunt kiezen zijn zoveel mooier dan de persoonsstickers van bijv. Heutink.

De inrichting van het lokaal
Kijk op de pagina ‘Inrichting’ voor meer inrichttips en foto’s van de inrichting van mijn lokaal.

→ Naar de pagina ‘inrichting klaslokaal’

Supertips voor de inrichting

* Zorg voor een basisinrichting met in ieder geval: een huishoek, een bouwhoek, een puzzelkast, een atelier met knutselmateriaal, verf en klei en een zand- en watertafel (een lade of kleine bak met zand of water kan bij weinig plek al volstaan).
* Maak hoeken (bouwhoek, speelhoek) door kasten dwars op de muur te zetten. Leg vloerkleden in de hoeken. In de huishoek zorgt dit voor een huislijke sfeer, in de bouwhoek dempt het geluid en bakent een kleed de speelplek af. Leg in de bouwhoek altijd een effen kleed en zeker geen verkeerskleed. Hiermee geef je kinderen een verwarrende boodschap. Ze gaan bouwen, maar er ligt een kleed wat bedoeld is om met auto’s op te spelen??
* Zet open kasten die dwars op de muur staan zo neer dat je er niet meteen in kijkt als je binnenkomt. Het is rustiger om tegen de achterkant van een kast aan te kijken.
* Prop de kasten niet te vol. Twee kisten op elkaar is het maximum. Wanneer je stapelt, zul je zien dat kinderen de onderste kisten nooit pakken. Ze zien niet wat erin zit en het is niet handig om de kist te pakken. Heb je veel materiaal, sla het dan liever buiten je lokaal op en wissel af en toe.
Ik heb één kast met het knutselmateriaal in mijn lokaal, één kast met gezelschapsspelletjes en SmartGames en één kast met wat kisten met ontwikkelingsmateriaal en kralenplanken. Op deze kast staan de puzzels. Verder staat er nog een oude kast in de gang met hamertje tik, blokken, poppenhuismeubels, de knikkerbaan en Scope. Ik heb mijn materiaal kritisch bekeken en veel weggedaan. Wat ik echt waardevol vond, is gebleven.

* Kleed je lokaal gezellig aan door planten (echte!) op de kasten of vensterbank te zetten. Planten geven een huislijke sfeer én zijn goed voor de gezondheid. Weetje: Het is op kantoor bewezen dat werknemers minder vaak ziek zijn als er veel planten in hun werkruimte staat.
* Zet een kleine tafel bij de deur, met daarop een mee-naar-huisbak en een afmaakbak. De vuilnisbakken kun je hieronder zetten.
* Maak een grote zeeppomp of navulfles voor zeep leeg en doe daar de kleuterlijm in. De kinderen kunnen hun lijmpotjes zelf vullen. En ja, het is soms aantrekkelijk om er te veel in te doen, maar over het algemeen gebeurt dit maar één keer.

* Houd altijd in je achterhoofd: less is more! Kijk regelmatig je lokaal rond en haal weg wat overbodig is. Te veel rommel, spullen die scheef liggen, te veel kleur, ze geven allemaal prikkels.
* Kruip eens op kleuterhoogte door je lokaal. Hoe ziet het lokaal eruit voor de kinderen die er de meeste tijd in doorbrengen? Kunnen ze alles goed zien, kunnen ze alles goed vinden in de kasten? Hebben ze overzicht over het lokaal?
* Zorg voor voldoende ruimte om op de grond te spelen. Zorg voor kleine matten die de speelplek van het kind afbakenen en die gewoon fijn zijn om op te zitten. Ik vond mijn matten (ronde speelkleden, 100 cm doorsnede) bij Boxenland.nl en koos deze in de kleuren van het lokaal, zodat de uitstraling rustig blijft.

Waarom spelen wij op de grond?
We zien de laatste jaren dat primaire reflexen bij kinderen nog niet zijn uitgedoofd, terwijl dit wel de bedoeling is. Hier krijgen ze last van. Ze hangen in groep 3 bijvoorbeeld met hun neus op het papier, omdat ze hun hoofd niet op kunnen richten. Veel op de buik liggen helpt om de nekspieren sterker te maken. Daarom heb ik tafels het lokaal uit gedaan en matten erin. Het geeft de kinderen ruimte om op de grond te liggen of zitten (zorg ervoor dat kinderen niet in de w-zit gaan zitten). Ook het op een stoel zitten is voor veel kleuters motorisch nog lastig. Het kost hen te veel energie. Daarnaast is op de grond spelen gewoon erg fijn! Je hebt veel meer ruimte om bijvoorbeeld die giga lange treinbaan te leggen.
Ikzelf zit ook op de grond, op een kussen of een stoel die ik op een lagere stand zet.

* Teken in de buurt van een zand- of rijsttafel een vorm op de vloer met de Woody’s van Stabilo of met papiertape. De kinderen vegen alles wat uit de bak gaat naar de veegvorm. Zo kun je het aan het eind van de dag in één keer opvegen. Wanneer de vorm is verdwenen (door dweilen bijvoorbeeld), teken je een nieuwe, andere vorm. Op deze manier leren de kinderen ook de vormen.

* Zorg náást je huishoek voor een themahoek. De huishoek hoort bij je basisinrichting, dus deze blijft altijd bestaan. Wanneer geen ruimte voor deze twee spelhoeken hebt, creëer je de themahoek op de gang, denk je nog eens kritisch na over het aantal tafels in je lokaal of is de hoek geen echte hoek maar een speelplek in het midden van het lokaal.
* Betrek de kleuters bij het inrichten van de themahoek. Start met een lege plek in het lokaal en richt deze tijdens de eerste week van het thema samen in. Maak met de kleuters een vliegtuig in de themahoek, wanneer het thema ‘op reis’ of ‘vervoer’ is, tover hem op tot gezellig restaurant bij het thema ‘eten’ of maak een iglo voor de winter. –> Lees meer in het artikel ‘Spelen in de spelhoek’
* Wanneer je in de loop van het schooljaar dingen aan de inrichting verandert, doe dit dan het liefst waar de kinderen bij zijn. Dat voorkomt onverwachte verrassingen. Het lokaal is ook van de kinderen, zij voelen zich er veilig. Het geeft sommige kinderen een onveilig gevoel als ze ’s morgens binnenkomen en er hebben grote veranderingen plaatsgevonden.
* Zorg voor een rijke leeromgeving. Hang cijfers en letters op. Zorg voor een getallenlijn of getallenposter en verspreid getallen door het lokaal. Hang bijvoorbeeld bij drie plantjes het cijfer drie en bij vijf boeken op de plank het cijfer vijf.
Typ of schrijf de namen van de hoeken uit en hang deze kaartjes bij de hoeken. Niet dat de kinderen dit kunnen lezen, maar ze zien de letters en ontdekken dat deze je iets vertellen.
Kleuteruniversiteit heeft leuke letter- en cijferposters. Je kunt ze bestellen bij kiekeboek.nl.
Let op! Wanneer posters, getallenlijnen e.d. er het hele schooljaar hangen, op dezelfde plek, worden kinderen en ook jijzelf er ‘blind’ voor. Ze vallen niet meer op. Hang dus regelmatig iets nieuws op, vestig de aandacht erop of verander van plek, om de visuele aandacht weer te trekken.

* Maak een gezellig leeshoekje met leuke kussentjes erin en de boeken die het laatst voorgelezen zijn.
* Heb je lelijke, oude kasten, lelijke stukken muur e.d., koop dan een leuk kleed of doek en hang het erop/ overheen.

Op de vloer (de lege ruimte hier) liggen de ronde matten voor spelinloop.
Ook tijdens de speel-/werktijd worden deze veel gebruikt.

Start van de dag: de kleuters komen binnen

De schooldag begint, de kleuters komen binnen. Kies je ervoor om de ouders wel/niet mee naar binnen te laten komen? Mogen de ouders ook de klas in of nemen ze in de gang of op het schoolplein afscheid van hun kind?
Bij mij mogen de kleuters samen met hun (groot)ouders of medewerker van de VSO binnenkomen. In het lokaal ligt op de twee groepstafels en op ronde matten op de vloer speelgoed klaar, de spelinloop. Ik ben heel blij met deze spelinloop. Doordat de kinderen meteen iets kunnen gaan doen, verloopt het afscheid nemen een stuk soepeler. De kinderen hoeven niet in de kring te gaan zitten wachten tot iedereen er is, ze kunnen meteen aan de slag en hebben de kans om met elkaar te kletsen. De ouders zien wat er in de klas gebeurt en leggen het werkje dat bij hun zoon / dochter klaarligt aan ze uit. Handig voor mij!

Doordat de kinderen lekker aan het spelen zijn, heb ik tijd om de ouders kort te spreken en alle kinderen even te zien en begroeten. Daarbij is het inloopwerk superhandig voor het behalen van mijn doelen. Ik maak namelijk een bewuste keuze in de werkjes die ik neerzet. Een spelletje dat in de kast staat te verstoffen, elke week een motorische activiteit, constructiemateriaal, een opdracht waarbij de kinderen hun fantasie moeten gebruiken … Ik kies altijd werkjes die passen bij het thema.

Veel gestelde vragen over de spelinloop

Op Instragram (@juf_anke.nl) laat ik regelmatig zien wat ik voor de inloop klaarzet. Ik merk dat veel leerkrachten daardoor geïnspireerd zijn en vragen hebben. Ik zet ze hier voor jullie op een rijtje.

Hoe lang duurt de inloop?

Bij ons mogen de kleuters vanaf 10 voor half 9 binnenkomen. Om half 9 is iedereen er. Meestal spelen de kinderen tot kwart voor 9. Dit hangt ook af van de betrokkenheid. Als iedereen klaar is, ruimen we op en als iedereen nog fijn bezig is, spelen we door.

Wat doe je als de kinderen nog niet klaar zijn?

De kinderen mogen er altijd voor kiezen om verder te spelen. Dan laten ze hun werk liggen (ligt het op een mat, dan schuiven we deze opzij voor de kring) en gaan tijdens de speel-/werktijd verder. Soms zijn er opdrachten waarvan ik echt wil dat ze worden afgemaakt. Die laten we dan ook liggen tot de speel-/werktijd. Dit gebeurt niet zo vaak, want dan zou de werkles vol zitten met verplichte opdrachten en dat wil ik juist niet. Er zijn ook kinderen die verplichte werkjes liever ontlopen en zich nooit wagen aan een puzzel of vouwwerkje. Van hen vraag ik dat ze aan de slag gaan en zo niet, dan mogen ze de opdracht tijdens de speel-/werktijd alsnog maken.

Mogen de kinderen zelf een werkje kiezen?

Gedurende de week doet iedereen twee ‘verplichte’ opdrachten (ik plan deze in zodat iedereen aan de beurt komt) en mag iedereen drie keer kiezen. De kinderen kiezen zelf of ze die drie keer elke keer hetzelfde doen of alle drie de vrij activiteiten die klaarliggen doen. Ik laat ze bewust nog niet in de hoeken spelen ’s morgens, omdat de inlooptijd kort is (10 tot 20 minuten) en omdat ze elke werkles ‘vrij’ mogen kiezen. De inlooptijd gebruik ik om gericht activiteiten in aan te bieden en de speel-/werktijd gebruik ik om het spel te begeleiden: meespelen, observeren, toevoegen enzovoorts.

Hoe ziet dat eruit?

Omdat ik ervoor gekozen heb zoveel mogelijk groepstafels het lokaal uit te doen en ruimte te maken voor speelplekken op de grond en mijn spelhoeken, spelen de kinderen tijdens de spelinloop voornamelijk op matten op de grond. Er staan nog twee groepstafels in het lokaal en hierop leg ik twee activiteiten klaar die iedereen gedurende de week doet. Dit zijn vaak werkjes die niet handig zijn om op de grond te doen en dingen die niet álle kinderen uit zichzelf zullen kiezen en wel een keer aangeboden moeten worden, zoals motorische oefeningen uit Krullenbol, kleien, vouwen en andere creatieve opdrachten.

Als de kinderen binnenkomen, kijken ze naar een klein whiteboard dat bij de deur staat. Hierop hangen een afbeelding van een kikker en een afbeelding van een varken. Onder deze afbeeldingen hangen een aantal namen. Staat de naam van het kind op het bord, dan kijkt hij bij welke afbeelding. Is dit de kikker, dan loopt het kind naar de groepstafel met de kikkeronderzetter en gaat hier aan de slag. Is dit het varken, dan gaat het kind naar de tafel met het varken en doet hier een opdracht. Hangt de naam van het kind niet op het bord, dan mag hij kiezen. Hij speelt op één van de drie / vier matten met speelgoed op de grond. Alle kinderen werken gedurende de week één keer aan de tafel met de kikker, één keer aan de tafel met het varken en hebben drie keer vrije keus (dan kiezen ze zelf iets wat klaarligt op een mat). Hiervoor heb ik een (enigszins ingewikkeld ;)) schema gemaakt:

→ Download het rooster om zelf in te vullen

Zo ‘verstop’ ik de verplichte werkjes die ik eerder tijdens de speel-/werktijd liet doen in de inloop. De speel-/werktijd is bij mij echt spelen geworden, waarbij de kinderen altijd vrij kiezen en spel en spelen voorop staan!

Maak het makkelijker:
* Start met een roulatieschema. Maak vijf groepen kinderen en bedenk vijf activiteiten. Leg de vijf activiteiten klaar en leg bij elke activiteit de namen van de kinderen die deze activiteit gaan doen. De volgende dag leg je de activiteiten opnieuw klaar, maar schuiven de namen een plek op, of andersom, schuif je de activiteiten een plek op. De kinderen kunnen nu niet kiezen wat ze willen doen, want dat is door jou bepaald, maar dit geeft in het begin wel meer structuur en duidelijkheid voor iedereen.
* Laat alle kinderen tijdens de spelinloop kiezen. Dan zul je wel tijdens de speel-/werktijd weer wat meer verplichte werkjes hebben (vouwen aanleren, weven, vlechten, puzzelen, voorbereidend schrijven enz.), wat ik juist niet meer wilde.

Wat leg je klaar?

Ik verzin elke week (vijf) activiteiten binnen het thema en met een doel dat ik belangrijk vind voor mijn groep op dat moment. Daar zit altijd een motorische activiteit bij, dat is of een schrijfoefening op papier of met Woodys op tafel (zo groot mogelijk) of een activiteit met wasknijpers, pincetten, chenille draadjes, scheerschuim of iets dergelijks. Verder iets met bouw- of constructiemateriaal, iets met voorbereidend rekenen, een creatieve opdracht, een gezelschapsspelletje of spelblad van m’n site, af en toe een kist uit de kast, puzzels,  telkaartjes van m’n site, een programmeeropdracht of een patroon voortzetten. Het kan van alles zijn!
Ik leg de werkjes op niveau klaar. Voor groep 1 pas ik de opdrachten aan, van groep 2 verwacht ik weer meer. Kinderen die meer kunnen (uit groep 1 of 2), krijgen een uitdagendere opdracht en kinderen die moeite hebben met dat wat ik klaar leg, bied ik hulp of ik pas de opdracht voor hen aan.

Wanneer leg je uit wat de kinderen moeten doen?

Op maandagochtend zet ik de werkjes neer. De eerste ‘ronde’ beginnen de kinderen gewoon te spelen. Ouders leggen vaak wel uit wat er moet gebeuren en als iets écht uitleg nodig heeft, richt ik m’n aandacht die ochtend op het groepje met dat werkje. Om kwart voor 9 leg ik alles stil en loop ik de activiteiten langs. Ik laat aan de hele groep zien wat er klaarligt en vertel wat de bedoeling is. Soms laat ik dat de kinderen vertellen die het zojuist gedaan hebben.

Is het de bedoeling dat de kinderen stil werken?

Nee, juist niet. Het binnenkomen is ook een moment voor de kinderen om elkaar te begroeten. Ik zie dat kinderen naar elkaar toe lopen om even iets te vertellen of om af te spreken. Daarna gaan ze aan de slag. Ik vind het belangrijk dat de kinderen zich fijn voelen op school en zich sociaal ontwikkelen. De kinderen werken in hun groepje samen, overleggen, helpen elkaar en hebben plezier.

Wat als kinderen snel klaar zijn?

Dat is alleen het geval bij de werkjes op papier. En papier heeft een mooie, lege achterkant ;)! Kleuters vinden het ook fijn om een klasgenootje of tafelgenootje te helpen.

Wat doe jij tijdens de inloop?

Ik loop rond, praat met kinderen, praat met ouders, observeer, help kinderen, troost kinderen die verdrietig binnenkomen en speel mee.

Observeer je alles?

Nee. Ik zie veel, maar ik kan niet van alle werkjes dingen noteren op één dag. Regelmatig ligt er wel een werkje bij dat ik bewust neer heb gelegd, omdat er van het doel dat hieraan gekoppeld is nog informatie ontbreekt in m’n observatiesysteem. Als ik bijvoorbeeld wil weten hoe de kinderen puzzelen, leg ik puzzels neer en noteer ik hoe het gaat. Als ik nog niet van alle kinderen weet welke getallen ze herkennen, leg ik iets neer met getallen en observeer ik dat. Dus soms observeer ik iets heel bewust, soms zie ik ’toevallig’ iets wat me opvalt en noteer ik dat en soms noteer ik helemaal niks.

Registreer je de werkjes?

In de bijlage van mijn groepsplan staat welke doelen in de kleutergroep aangeboden worden (tot januari en tot juli). Door onder andere de inloopwerkjes wordt aan deze doelen gewerkt. De doelen zitten goed in mijn hoofd en ik zorg ervoor dat alles een keer aan bod komt en dingen die de kinderen lastig vinden vaker. Ik kan me voorstellen dat de doelen bij jou niet allemaal in je hoofd zitten. Dan kun je zelf een doelenoverzicht maken (op de site van SLO vind je de aanbodsdoelen voor kleuters) en afkruisen wat je gedaan hebt. Zo weet je zeker dat je alles een keer voorbij laat komen.

Op maandag schrijf ik in mijn groepsmap bij de dagplanning wat er op elk groepje klaar ligt, mocht ik het gedurende de week een keer vergeten zijn (wat wel eens gebeurt!). Je kunt ook een overzichtsfoto maken van wat er klaar ligt en het op die manier onthouden. Dat zie ik onze invallers vaak doen.

→ Lees meer in het artikel ‘Spelend starten’ op Kleuteruniversiteit Premium