Lesideeën voor kleuters | thema herfst

Boekentips

Kringactiviteiten & projecten

Project Natuur
Kolletje & Dirk - Daar is de wolf

Kolletje en Dirk gaan in het bos op zoek naar de wolf.
Ze zien een staart, poot of oor tussen de struiken of achter een boom.
Maar een wolf heeft toch geen pluimstaart? Of een wroetneus? Of stekels?
Waar zit de wolf verstopt?

Het project bij Kolletje en Dirk - Daar is de wolf is heel geschikt voor een herfstthema, omdat het verhaal zich in het bos afspeelt. Wat is er in de herfst nou leuker dan de gekleurde bladeren in het bos bekijken, op zoek gaan naar eikels, kastanjes en paddenstoelen en ondertussen een eekhoorntje of ree spotten? Het project bevat taal- en rekenactiviteiten, een creatieve activiteit, een spel- en bewegingsles, een muziekles en suggesties voor natuuronderwijs. En ... elke dag wordt gestart en afgesloten met een Grej of the day raadsel.

--> Bekijk het project 'natuur'
--> Download de gratis kralenplankvoorbeelden
--> Download bijpassende cijferdoolhoven

Twee vechtende eekhoorntjes

Twee eekhoorntjes willen allebei dezelfde dennenappel hebben voor hun wintervoorraad. Het is de laatste die er in het woud te vinden is. Uh-oh, dat wordt ruzie!

Dit project over de herfst en vriendschap bevat taal- en rekenactiviteiten, sociaal-emotionele activiteiten, een les spel en beweging, Engels, natuur en techniek en suggesties voor de hoeken bij het boek Twee vechtende eekhoorntjes van Rachel Bright en Jim Field.

--> Bekijk het project Twee vechtende eekhoorntjes
--> Download de gratis dobbelbladen

Natuur & herfst - De blaadjesdief Eekhoorn is boos! Er zijn een paar blaadjes van zijn mooie boom verdwenen. Ze zijn vast gestolen! En dat betekent dat er een blaadjesdief rondloopt! Het prentenboek ‘De Blaadjesdief’ van Alice Hemming en Nicola Slater is een grappig verhaal over een eekhoorn die verbaasd is over de wisseling van de seizoenen. Dit project bij dat prentenboek bevat activiteiten voor taal, rekenen, muziek, spel- en beweging, Engels, natuur en techniek, mindfulness en suggesties voor de hoeken. Hiermee kun je vier weken aan de slag. --> Bekijk het project 'De blaadjesdief'

Plusproject Natuur & herfst - Op zoek naar de herfst De kinderen uit de klas van meester Sander krijgen een bijzondere opdracht. Ze moeten de herfst mee naar de klas nemen. Maar hoe doe je dat? Met dit plusproject voor beginnende lezers en rekenaars in de kleutergroep en groep 3 verdiepen de kinderen zich in de herfst. Het project is geschreven bij het boek ‘Op zoek naar de herfst’van Sanne Ramakers, Merel de Vink en Marjolein Hund. --> Bekijk het plusproject 'Herfst'

Project herfst De blaadjes vallen van de bomen. Het is herfst! Ga je mee op ontdekkingstocht in het bos? Anna gaat met papa op pad en geniet volop van de herfst. Het regent kleurige blaadjes, een eekhoorntje klimt in de boom en de kastanjes springen uit hun stekelige jasjes. In dit project van Kleuteruniversiteit vind je volop reken- en taalactiviteiten, een les Engels, spel- en bewegingslessen en suggesties voor de hoeken aan de hand van de boeken ‘Anna en de herfst’ van Kathleen Amant en ‘Het Dikke Bosboek’ van Mack. --> Bekijk het 'Project herfst'

Project kabouters De vier kaboutertjes, twee broertjes en twee zusjes doen samen in het bos heel veel kabouterklusjes. Help de kabouters mee en breng deze herfst een bezoek aan het bos! Dit project van Kleuteruniversiteit bevat taal- en rekenactiviteiten, een bewegingsles, Engelse les, sociaal-emotionele les, natuuractiviteiten en suggesties voor de hoeken voor vier weken bij het boek ‘De vier kaboutertjes in de herfst’ van Marianne Busser en Ron Schröder. --> Bekijk het project 'kabouters'

Project herfst voor peuters (1) Het is herfst. Ga met de tweeling Luuk en Lotje mee naar buiten! Dit pakket bevat activiteiten voor peuters bij het boek ‘Luuk en Lotje Het is herfst!’ van Ruth Wielockx. Te gebruiken op de peuterspeelzaal, in de eerste kleuterklas, het asielzoekerscentrum of op het kinderdagverblijf. --> Bekijk het pakket 'Luuk en Lotje, het is herfst'

Project herfst voor peuters (2) Beleef het najaar met Bobbi op de peuterspeelzaal of het kinderdagverblijf! Dit kleurige pakket van Kleuteruniversiteit bevat kringactiviteiten voor jonge kinderen bij de boeken ‘Bobbi naar de dierentuin’, ‘Bobbi naar het bos’, ‘Bobbi gaat logeren’ en ‘Bobbi doet boodschappen’ van Monica Maas en Ingeborg Bijlsma. --> Bekijk het pakket 'Bobbi in de herfst'

De spin die het te druk had Op een dag, heel vroeg in de ochtend, zweeft een spin op de wind naar het hek bij een boerderij … met haar zijden draden begint ze een web te weven. De dieren op de boerderij zijn nieuwsgierig naar de spin en willen met haar spelen. Maar, heeft de spin daar wel tijd voor? Dit pakket bevat activiteiten voor peuters bij het boek ‘De spin die het te druk had’ van Eric Carle. Te gebruiken op de peuterspeelzaal, in de eerste kleuterklas, het asielzoekerscentrum of op het kinderdagverblijf. --> Bekijk 'De spin die het te druk had'

Tessel viert Sint-Maarten Tessel is blij met haar nieuwe jas en haar zelfgemaakte lampion. Die lampion is voor het feest van Sint Maarten, op 11 november. Dan loopt ze samen met Karim, Lucia en Sem zingend langs de deuren. Loop mee met Tessel en besteed aandacht aan Sint-Maarten met dit pakket van Kleuteruniversiteit. Het pakket bevat reken- en taalactiviteiten bij het boek ‘Tessel viert Sint-Maarten’ van Monica Maas en Marianne Witte. Met deze activiteiten kun je twee weken aan de slag. --> Bekijk 'Tessel viert Sint-Maarten'

Taalactiviteiten

Woordweb - woordenschat
Begin dit thema met het maken van een woordweb rondom herfst. Wat weten de kinderen er al van?
Als er een letter van de week centraal staat, kun je deze letter met de kinderen opspeuren in het woordweb en er een cirkel omheen zetten.
Misschien vinden enkele kinderen (die al een beetje kunnen lezen) het leuk om tijdens de werkles tekeningen bij wat woorden te maken?

De h van herfst - letterkennis
Welke woorden kennen de kinderen met de h? Kunnen ze voorwerpen in de klas vinden met de h? Maak hier foto's van voor de lettermuur of lettertafel. Laat kinderen spullen meebrengen die met een h beginnen.

De b van boom - letterkennis
Laat de kinderen woorden met de b van boom bedenken. Teken bladeren op een vel papier en schrijf de gevonden woorden hierin. Knip de bladeren uit en hang ze aan een boom van bruin karton.

Spinnenweb - waarneming / praten en luisteren
Zorg voor een witte bol wol of draad. Ga met de kinderen in de kring zitten, op stoelen of op de grond, dat maakt niet uit.
Jij hebt de bol wol vast en zegt: "ik heb een spijkerbroek aan, Job heeft vandaag ook een spijkerbroek aan". Je gooit de bol wol naar Job, máár, je houdt zelf het uiteinde vast. Dan is Job aan de beurt. Wat heeft hij hetzelfde als een ander kind uit de groep? Job heeft bijv. bruin haar, net als Sanne. Job pakt een stuk touw vast en gooit de bol dan naar Sanne. Zo gaat de bol wol de kring rond en ontstaat er in het midden een mooi spinnenweb!
Met enige fantasie kun je dit spel ook op allerlei andere manieren spelen, bijv. als weekendkring om over het weekend te vertellen. Iemand kan dan vertellen "ik ben naar oma geweest" en gooit de bol naar iemand die ook bij oma is geweest. Dat kind is bijv. ook gaan zwemmen en gooit de bol naar iemand die ook heeft gezwommen, etc.

Wat is weg? - woordenschat en visueel geheugen
Herfstvruchten leren benoemen door middel van het spelletje "wat is weg?"
Leg een aantal herfstvruchten neer en praat er even over met de kinderen. Dan doen de kinderen de ogen dicht en haal jij er één weg. Welke is weg?

Herfstmemospel - visueel geheugen
Speel een memospel met herfstmateriaal, zoals kabouters, herfstvruchten, takjes, bladeren, plastic paddenstoelen.
Gebruik plastic bekertjes om het herfstmateriaal onder te verstoppen. Zet de bekers over de eikels, kastanjes, bladeren etc. heen. De kinderen mogen telkens 2 bekertjes omdraaien. Zit hier hetzelfde onder?
Variëren in moeilijkheid:
* Leg de herfstspullen eerst onder gekleurde bekertjes en later onder bekers in één kleur.
* Zet eerst 6 bekertjes neer en later 12 bekertjes.
* Zet de bekertjes eerst netjes in rijen neer en zet de bekertjes later kris kras door de kring.

Een verhaal naspelen
Wanneer je een prentenboek over de herfst voorgelezen hebt, zoals bijvoorbeeld 'Noten', is het leuk dit verhaal na te spelen. Geef een aantal kinderen een rol. Jij bent de verteller. De kinderen beelden in de kring uit.

Appelmoes maken
Zin om iets lekkers te maken met je groep? Ga dan samen appelmoes maken. Laat de kinderen in kleine groepjes onder begeleiding de appels klaarmaken.
Maak hier een talige activiteit van door veel vragen te stellen, zoals: wat hebben we nodig om appelmoes te maken? Wat hebben we nodig om de appels te schillen? Hoe noem je dat wat aan de binnenkant in de appel zit? Eten we dat op? Wat gebeurt er met de pitjes van de appel als je ze in de grond stopt?

Rekenactiviteiten

9 In de cijfermuur - getallen herkennen en tellen
Kijk, ik ben een paddenstoel
zien jullie me goed?
9 Witte stippeltjes
staan er op mijn hoed.
Met mijn witte steeltje
sta ik in het mos.
Ben ik niet de mooiste
van het hele bos?

Introduceer de 9 met bovenstaand versje.
Leg 9 paddenstoelen met elk 9 stippen in de kring.

--> Download de paddenstoel met 9 stippen

Kunnen de kinderen in de klas nog meer met de 9 vinden? Het getal 9 of 9 voorwerpen. Maak foto's van wat de kinderen vinden en hang deze foto's in de klas op.

Wintermaaltjes - tellen en herkennen van de getalsymbolen
Nodig: opdrachtkaarten wintermaaltjes en een knuffel van een eekhoorn.

Pluis de eekhoorn houdt een winterslaap. Wat is dat, een winterslaap? En waarom houdt Pluis een winterslaap? De kinderen helpen Pluis met het aanleggen van zijn wintervoorraad. Download de opdrachtkaarten en lamineer ze. Introduceer een opdracht in de kring. Hierna kunnen de kinderen tijdens de werkles met de opdrachtkaartjes aan de slag.

--> Download de wintermaaltjes

Tellen met herfstvruchten
Verzamel een heleboel herfstvruchten. Misschien heb je ze al in de klas op de herfsttafel liggen?
Met deze herfstvruchten kun je allerlei leuke teloefeningen doen zoals herfstvruchten tellen, in groepjes leggen, bekijken waar er meer van zijn: eikels of kastanjes...

Getalkaartjes
Leuk om bij bovenstaande activiteit te gebruiken zijn getalkaartjes van de herfst. Print en lamineer de kaartjes. Flits de getallen en gebruik ze op de herfsttafel door groepjes herfstvruchten te maken en er het juiste getal bij te leggen of door de getallen op bakjes te plakken waar de kinderen de juiste hoeveelheid herfstvruchten in moeten doen.

--> Download de getalkaartjes met eekhoorn
--> Download de getalkaartjes met eekhoorn en bladeren (deze geven het aantal weer)

Hoeveel zijn er? - tellen
Stop herfstvruchten in plastic zakjes en knoop deze dicht. Geef de kinderen een zakje en laat hen voelen hoeveel erin zit. Leg de zakjes op een rij van weinig naar veel.

De herfstdief - tellen en hoeveelheden overzien
Een leuk spelletje bij het thema herfst is de herfstdief: leg bijv. 10 kastanjes in de kring. De kastanjes liggen overzichtelijk in de kring, bijv. op een rij of in groepjes van 5. De kinderen doen de ogen dicht. De herfstdief komt een paar kastanjes stelen. De kinderen mogen weer kijken. Hoeveel zijn er weg? Bespreek met de kinderen hoe ze dat weten, hoe tellen ze?

Evert Eekhoorn - tellen en hoeveelheden overzien
Benodigdheden: veel herfstvruchten, knuffel van een eekhoorn, eventueel een koordje voor elk kind.
Geef alle kinderen evenveel, bijvoorbeeld 5, herfstvruchten. Laat de kinderen de herfstvruchten voor zich op de grond leggen. Dit is hun wintervoorraad. De kinderen leggen het koord om hun wintervoorraad, zodat deze veilig is. Dan komt Evert Eekhoorn. Evert heeft honger en is op zoek naar eten. Evert pakt graag wat weg bij anderen. Vraag de kinderen de ogen te sluiten en haal bij enkele kinderen een herfstvrucht weg. De kinderen openen de ogen en controleren of hun wintervoorraad nog compleet is. Kinderen waarbij dat niet het geval is, steken hun hand op, vertellen hoeveel ze missen en krijgen (zogenaamd nieuwe) herfstvruchten van jou.
Herhaal deze activiteit een aantal keer.
Variatie: Stel een boswachter aan. Dit kind verlaat de kring. Haal bij verschillende wintervoorraden wat weg. Leg deze herfstvruchten bij de eekhoorn in de kring. De boswachter komt terug en ziet hoeveel de eekhoorn gestolen heeft. De boswachter legt alle gestolen herfstvruchten terug bij de eigenaar. Kan de boswachter dit snel? Kan de groep een manier vinden waardoor dit sneller gaat? (Alle herfstvruchten in de vijfstructuur neerleggen).

Egeltje - tellen
Eén kind, het egeltje, ligt als een bolletje, op handen en knieën in de kring. Het kind mag niet kijken. Naast het kind liggen 10 (of 5) wasknijpers. De leerkracht wijst kinderen aan die, om de beurt, heel stil een wasknijper op de rug (op de trui) van het kind mogen plaatsen. Dan mag het egeltje raden hoeveel stekels er op zijn rug zitten. Het egeltje mag kijken hoeveel wasknijpers er nog op de grond liggen.

Variatie om tijdens de werkles te spelen:
Maak egelkaartjes en laat de kinderen de juiste hoeveelheid wasknijpers op de egel zetten.

Kabouters in de paddenstoel - tellen en getallen herkennen
Nodig: kabouters, bijv. David de Kabouter figuurtjes, enkele paddenstoelen van papier met een huisnummer. Hier kun je bijv. de kleikaarten voor gebruiken.

Zet de kabouters in de kring. Leg ook enkele paddenstoelen met daarop een huisnummer in de kring. Vraag de kinderen de kabouters in een huisje te zetten. Hiervoor hoeft nog niet naar het huisnummer gekeken te worden.
Wanneer alle kabouters op een paddenstoel staan, vraag je de kinderen of het zo goed is. Misschien is er een kind dat ziet dat er nummers op de paddenstoelen staan. Zet nu het juiste aantal kabouters in elke paddenstoel. In paddenstoel 1 woont één kabouter, in paddenstoel 5 wonen vijf kabouters. Kunnen de kinderen de paddenstoelen ook in de juiste volgorde naast elkaar leggen?
De kabouters vieren een feestje. Het feest is in één van de paddenstoelen. Zet alle kabouters bij elkaar. De kabouters vinden het feest heel gezellig en drinken veel kabouterbier. Zo veel dat ze hun huisje niet meer terug kunnen vinden. Kunnen de kinderen helpen?
's Nachts slaapwandelen de kabouters wel eens. De kinderen doen de ogen dicht. Zet één kabouter op een andere paddenstoel. De kinderen mogen weer kijken. Kunnen de kinderen helpen de kabouter weer terug naar zijn eigen paddenstoel te brengen?
Fantaseer zo verder...

De reus en de kabouter in het getallenbos - tellen met sprongen
In de herfst is het fijn om in het bos te zijn. Je komt er van alles tegen. Maar pas op! In het bos woont een reus! En deze reus zet reuzenstappen!
Jij loopt met grote passen door de klas. Op iedere pas tel je 10 - 20 - 30 - 40 of 5 - 10 - 15 - 20 etc. De kinderen mogen hardop mee tellen.
Wie van de kinderen kan dit ook?
In het bos wonen ook kaboutertjes. De kaboutertjes zijn klein en kunnen dus ook maar kleine stapjes zetten. Zij lopen van 1, 2, 3, 4, 5...
Wie kan er tot 10 lopen? Wie al tot 20?
Wie kan er achteruit lopen van 10 naar 0?

Laat de kinderen goed kijken, ze mogen niks zeggen. Jij loopt een aantal passen. Hoeveel waren dat er? Nu gaan we doortellen. Jij hebt 5 passen gelopen en loopt weer verder. Bij 8 stop je weer. Weten de kinderen waar je bent?

Spelletje: de kinderen doen de ogen dicht. Jij loopt met harde passen door de klas. Hoeveel stappen hebben ze gehoord?

Seriëren met herfstbladeren - meten
Nodig: herfstbladeren van verschillende grootte, herfstvruchten van verschillende grootte / dikte, of (tuin)kabouters.

In de uitleg ga ik uit van de activiteit met de bladeren.
Leg de bladeren in de kring. Hoeveel bladeren liggen er? Hoe weet je dat? Laat één kind zien hoe hij/zij geteld heeft.
Nu gaan we de bladeren op volgorde leggen, op volgorde van klein naar groot. Welk blad is het kleinst? Welk blad is het grootst? Welke bladeren komen daar tussenin? Leg een rijtje herfstbladeren van klein naar groot. Zorg er voor dat alle kinderen op de juiste plek voor de rij zitten, dan kunnen ze makkelijker zien dat de bladeren op volgorde liggen.

Herfstvruchten kun je seriëren van dik naar dun of kabouters van groot naar klein etc.

Seriëren met takken - meten
Nodig: takjes van verschillende grootte

De kinderen kunnen eventueel buiten op zoek gaan naar takjes. Geef ze de opdracht dat ze allemaal 1 takje mogen zoeken en mee naar binnen mogen brengen.
Hoeveel takken hebben we nu in de kring?
Wie heeft een grote tak gevonden? Wie een kleine? Wie heeft een dikke tak gevonden en wie een dunne?
We gaan eens kijken wie de langste tak heeft. Hoe kunnen we dat doen?
En wie de kortste tak heeft?
We leggen de takken van alle kinderen op een rij van kort naar lang.

Seizoenenspel - tijdsbesef
Verzamel van tevoren wat dingen die specifiek met een seizoen te maken hebben. Ideeën:
- herfst: herfstvruchten, paraplu, beeldje o.i.d. van een paddenstoel, knuffel/afbeelding van een egel of eekhoorn...
- winter: wanten, handschoenen, das...
- lente: bloembollen, zaadjes, knuffels of plaatjes van jonge dieren, nepbloemen...
- zomer: zonnebril, zonnemelk, strandbal, zwempak, bikini...
Leg elk seizoen op een plek in de klas.
Nu ga jij iets vertellen over een seizoen, bijv. het is vaak koud. De kinderen lopen naar dat seizoen toe.
Dan komt de volgende opdracht: in dit seizoen komt er bloesem aan de bomen. Welk seizoen zou dat zijn? De kinderen gaan weer op zoek etc.

Met de verzamelde materialen kun je nog een spelletje spelen, bijv. wat is weg? of de spullen één voor één uit een tas halen en vragen bij welk seizoen ze horen.

In de speelzaal

Herfstwind
Zoek een instrumentaal / klassiek muziekstuk dat aan het geluid van de wind doet denken. De kinderen dwarrelen als bladeren door de speelzaal. Eerst rollen de bladeren over de grond, wanneer de muziek harder klinkt, komen de bladeren omhoog en waaien ze in het rond.
Dan komt de wind van één bepaalde kant, bijvoorbeeld vanuit het raam. De kinderen waaien naar de andere kant van de speelzaal. Wanneer de wind gaat liggen, liggen de herfstbladeren op de grond.
Zet een aantal kinderen als bomen in de speelzaal. De bladeren dwarrelen hier omheen.

Bladeren op de parachute
Verzamel buiten een heleboel bladeren of gebruik nep-bladeren. Gooi de bladeren op de parachute en laat ze omhoog vliegen.
Gebruik hier eventueel instrumentale muziek bij. De wind, en dus de parachute, waait hard als de muziek hard klinkt en de wind waait zacht als de muziek zacht klinkt.

Egel houdt een winterslaap
Eén kind is de egel. Dit kind ligt in de speelzaal op een mat te slapen. De andere kinderen lopen van achter een lijn naar de egel en proberen hem wakker te maken door zachtjes te roepen: 'egel, wakker worden'! Egel wil niet gestoord worden in zijn winterslaap en is dan ook boos als hij wakker gemaakt wordt. Hij probeert de kinderen te tikken. Zij zijn vrij als ze weer achter de lijn staan.

Reus en kabouter
Maak een kring, staand en met de handen vast. In de kring is één opening, dit is de deur van het kabouterhuisje. In de kring staat de kabouter. De reus staat buiten de kring. Hij klopt aan en vraagt: 'mag ik komen spelen?' De kabouter heeft geen zin. De reus loopt weg en gaat buiten de kring liggen slapen. De kabouter sluipt er achteraan en maakt de reus wakker. Nu mag de reus de kabouter proberen te tikken. Maar... als de kabouter weer in zijn huis is (de kring), is hij vrij en heeft hij gewonnen.

Elfjes in het bos
Leg een flink aantal hoepels in de zaal en een mat in het midden. Op de mat slaapt een heks. De overige kinderen zijn elfjes. Maak de lampen uit. Het is donker, nacht. De heks slaapt en de elfjes vliegen door de speelzaal. Wanneer de lamp aan gaat, wordt de heks wakker en probeert zoveel mogelijk elfjes te tikken, maar... de elfjes zoeken snel een holletje (= een hoepel). Eén elfje per hoepel. Wanneer de lamp weer uit gaat is het nacht en gaat de heks weer slapen. De elfjes lopen vrij rond.
Kinderen die getikt zijn gaan zitten of mogen gewoon mee blijven doen.

Hoeveel bladeren liggen er achter je?
Een rustig spel om een spelles mee af te sluiten. De kinderen zitten in de kring. Eén kind mag in het midden van de kring gaan zitten. Om de beurt leggen andere kinderen een herfstblad achter dit kind. Hoeveel bladeren liggen er achter je?

Liedjes en versjes voor kleuters | thema herfst

Muzieklessen

Sjaaltjesliedjes herfst - bewegen en zingen
Juf Joanna van Toontje Hoger Muzieklessen bedacht sjaaltjesliedjes waarbij de kinderen met een sjaaltje bewegen op een herfstliedje. Je vindt de liedjes en bijbehorende bewegingen in de gratis download.

--> Download de sjaaltjesliedjes 'seizoenen'

Storm op zee / in het bos - luisteren naar muziek
Laat de kinderen naar een instrumentaal muziekstuk luisteren waarin je, met fantasie, de wind kunt horen. Ik gebruikte het klassieke muziekstuk 'The Moldau' (Mà Vlast). Het was de dag voor de intocht van Sinterklaas, dus ik vertelde de kinderen dat het waaide op zee.

Luister naar het muziekstuk en laat de kinderen de wind, zittend op hun stoel, uitbeelden. Dit kunnen ze met het hoofd, de handen, armen, buik en/of benen doen.
Na het muziekstuk een keer geluisterd te hebben (op een gegeven moment wordt het duidelijk heel vrolijk, hier gaat de wind liggen en kun je het stuk stoppen), mogen de kinderen op de muziek door het lokaal bewegen.
De derde keer deel je grote vellen papier en wascokrijt uit. De kinderen gaan op de grond zitten of liggen. Het muziekstuk klinkt en ze tekenen de wind op het papier.
Hierna hebben enkele kinderen tijdens de speel-/werktijd de stoomboot van Sinterklaas getekend. Bij een bostekening kun je bomen en bosdieren laten tekenen of knippen en plakken.

De droom van boom - luisteren en zingen
Luister op Spotify naar het lied 'De droom van boom' van Jeroen Schipper. Laat de kinderen tijdens het luisteren gebaren bij de tekst maken. Elk kind doet dit op zijn eigen manier. Herhaal dit en vertel dat je goed kijkt welke gebaren iedereen maakt. Kies vervolgens (samen) gebaren uit die iedereen gaat maken, bijvoorbeeld een gebaar in elke zin. Beeld het lied nu samen, op dezelfde manier, uit. Doe dit enkele keren en nodig de kinderen na verloop van tijd uit mee te zingen.

De boom in het bos moet huilen
en zuchten ach en wee
want de herfstwind is gekomen
en nam zijn blaadjes mee ...

Bladerpartituur - muziek lezen en noteren
Knip herfstbladeren uit drie verschillende kleuren papier. Kies met de kinderen een instrument of lichaamsgeluid voor elke kleur. Leg de bladeren op een rij en speel het partituur. Breid de partituur uit. Laat af en toe een blaadje wegwaaien, op de plek waar nu niks ligt, klinkt een stilte.

Maak groepjes en geef elk groepje een vel papier en kleurpotloden of stiften in de kleuren van de herfstbladeren. De kinderen tekenen hun eigen partituur. Ze mogen herfstbladeren tekenen, maar kunnen ook stippen zetten. Hierna spelen ze de partituur.

Schuddende boom - muziek maken
Geef elk kind een instrument dat schudt, zoals een sambabal, schudkoker, schud-ei, bellenkrans of tamboerijn. Vertel dat het waait in het bos. De wind schudt aan de bladeren van de boom. Ga zelf als boom in de kring staan en schud je takken langzaam of snel op en neer. De kinderen reageren door met hun instrument te schudden. Beweegt de boom langzaam, dan schudden de kinderen rustig, beweegt de boom snel, dan schudden de kinderen hard. Gaat de wind liggen en hangen de takken stil, dan schudden de kinderen niet.
Laat ook een kind eens de boom zijn.
Speel samen een opkomende storm. Wijs één kind aan dat mag schudden. Wijs het volgende kind aan dat mee gaat doen en ga zo verder. Ga door tot alle kinderen in de kring schudden. Het stormt! Hierna gaat de wind weer langzaam liggen. Wijs de kinderen weer één voor één aan. Nu stoppen ze met schudden. Herhaal dit en laat de kinderen nu zelf reageren als ze aan de beurt zijn (jij wijst ze niet meer aan).

Eekhoorndans - bewegen op muziek
Laat het stuk 'Pizzicato' van Lèo Delibes horen. In het stuk klinkt elke keer na een snel stukje (de start) twee keer een 'ploep'. De kinderen maken als eekhoorns kleine, snelle passen door de ruimte (of dansen door de ruimte). Horen ze een 'ploep' dan springen ze als een eekhoorn, met beide voeten tegelijk, twee keer. Herhaal dit een aantal keer. Bedenk hierna met de kinderen wat de eekhoorns nog meer kunnen doen op de 'ploep' (in plaats van springen). Laat een kind een beweging bedenken, start het muziekstuk en maak de beweging elke keer als de 'ploep' klinkt.

Sluit af door de helft van de eekhoorns een nootje te geven. De kinderen zonder nootje zijn boom en zoeken een plek in de ruimte. Hier gaan ze stil staan. De eekhoorns dansen tussen de bomen door. Op jouw teken (in ieder geval op of na een 'ploep') geeft elke eekhoorn zijn nootje aan een boom. De boom wordt eekhoorn en hupt met het nootje verder en de eekhoorn wordt boom en gaat stilstaan. Zo wordt er afgewisseld.

Herfstdans - bewegen op muziek
In Ritmo Go! vind je leuke beweegverhalen bij verschillende thema's. De beweegverhalen worden voorgelezen en ondersteund met muziek. Vaak hoor je de vertelstem al zeggen welke bewegingen de kinderen moeten maken, als de vertelstem dit niet zegt, lees je het in het boek. Na elk beweegverhaal volgt een bijpassende dans. In het boek staat de dans beschreven. De muziek vind je op Spotify. Met Ritmo Go! ben je bezig met muziek (ritme), dans, woordenschat

In Ritmo Go! (en ook op Spotify) vind je een herfstdans en herfst beweegverhaal. Erg leuk!

Liedjes

Een paddenstoel stond in het bos
Een paddenstoel stond in het bos
hij had een witte steel
De grote hoed was mooi versierd
Met stippen, o zo veel.

Stip, stip, stip, stip
op een paddenstoel
stip, stip, stip, stip
op een paddenstoel
Van: Muzieklessen Toontje Hoger
Klik hier voor downloads bij dit lied en een boomwhacker-versie.

 

Een spin
Een spin, een spin, kijk eens wat ik heb.
Een spin, een spin, kijk eens wat ik heb.
Ik wil geen spinnen binnen, spinnen horen buiten.
Buiten in een web.

Daar mag je draden weven.
Om door de lucht te zweven.
Kriebel, kriebel, kriebelspin.
Ga jij maar gauw de tuin weer in.

Een spin, een spin, kijk eens wat ik heb.
Een spin, een spin, kijk eens wat ik heb.
Ik wil geen spinnen binnen, spinnen horen buiten.
Buiten in een web.

Daar mag je vliegen vangen.
En aan de takken hangen.
Kriebel, kriebel, kriebelspin.
Ga jij maar gauw de tuin weer in.

Kriebel, kriebel, kriebelspin.
Ga jij maar gauw de tuin weer in.
Van: Koekeloere

Herfst is weer gekomen
Herfst, herfst, herfst is weer gekomen,
daar komt de wind,
die schudt aan alle bomen,
alle bladeren vallen,
de takken worden kaal,
we trekken onze jassen aan, allemaal!

Blaadjes harken
Het is herfst en 't roze varken
gaat vanmiddag blaadjes harken
hij trekt zijn jas aan en begint
maar hij denkt niet aan de wind

Kijk hem met zijn harkje lopen
hij maakt grote bladerhopen
maar het varken dat heeft pech
want de wind waait alles weg

Daarom moet het roze varken
alles nog een keertje harken
en hij hoopt maar dat de wind
straks niet weer opnieuw begint
Uit Het grote liedjesboek

Onder hele hoge bomen
Onder hele hoge bomen,
in een groot kabouterbos.
Staat een heel klein aardig huisje,
zo maar midden op het mos.
Ik zou er graag in willen wonen,
maar ik ben toch veel te groot.
Het is gemaakt voor de kabouters,
met hun muts en jasje rood.

Als het avond is geworden,
is dat helemaal niet raar.
Want dan zitten de kabouters,
heel gezellig bij elkaar.
Want ze zitten op een stoeltje,
met een kaarsje in de hand.
En dan zie je duizend lichtjes,
in kaboutersprookjesland.

Herfst, herfst, wat heb je te koop?
Herfst, herfst, wat heb je te koop?
Duizend kilo blaadjes op een hoop
Zakken vol wind
Ja, mijn kind
'k Weet niet of jij dat aardig vindt

Herfst, herfst, wat heb je te koop?
Dikke zwarte wolken op een hoop
Alles in de stad
Gooi ik nat
Koop jij van mij zo'n regenbad?

Zie je de kastanjes
Zie je de kastanjes aan de bomen?
Zie je alle eikels op het mos?
Nu is het herfst, de bladeren vallen.
Nu is het herfst in ieder bos.

De spin wiedewin
De spin wiedewin
De spin wiedewin,
die weeft een web,
die weeft een web.

De spin wiedewin,
de spin wiedewin
die vangt daar
mugjes en vliegjes in.
Uit: Eigenwijs

Slompie
Slompie wiebelt op zijn pootjes
1, 2, 3, 4, 5
maar de andere spinnen hebben
8 kriebelpoten aan hun lijf.
Slompie kan dus niet snel lopen,
hij sjokt achteraan.
Schiet toch op, mopperen de andere spinnen
Slompie, blijf niet staan!
1 - 2, 1 - 2, 1 - 2, 1 - 2 
1- 2, 1 - 2 maar Slompie kan niet mee.
Dit liedje is een uitgave van Trefwoord en hoort bij het prentenboek
'Slompie, een spin met vijf poten'.

Op een grote paddenstoel
Op een grote paddenstoel
rood met witte stippen
zat kabouter Spillebeen
heen en weer te wippen
krak, zei de paddenstoel
met een diepe zucht
allebei de beentjes,
hoepla in de lucht!

Woutertje kaboutertje
Oh die Woutertje, Woutertje
wiedewiedewiedewoep
piepklein kaboutertje, kom als ik roep
Woutertje, Woutertje, piepklein kaboutertje
wiedewiedewiedewoep, kom als ik roep.
Uit: Liedjes met een hoepeltje erom

Oh, kom er eens kijken
Oh, kom er eens kijken,
de grote reus loopt door het woud
daar zijn ook de kaboutertjes
die zijn wel eens stout.
Want als hij slaapt, die grote reus
dan trekt er eentje aan zijn neus
één aan zijn arm, één aan zijn been
kaboutertjes, loop vlug heen.
Oh, kom er eens kijken
de grote reus is opgestaan
en zal die kabouters, wel eens pakken gaan!

10 Herfstblaadjes
10 Herfstblaadjes hangen aan een tak
hé, denkt de wind
als ik die nu eens pak
dan vult hij zijn wangen
zijn wangen worden rond
hoei, hoei, hoei, hoei
weg vliegt het blaadje
en valt zomaar op de grond.

9 Herfstblaadjes
hangen aan een tak
hé, denkt de wind
als ik die nu eens pak etc.
Uit: Het lilaliedjesboek van Schatkist

Vijf kabouters
Kijk, 5 kabouters heb ik hier
één gaat er naar huis
nu heb ik er nog maar 4.

Kijk, 4 kabouters dansen op m'n knie
één gaat er naar huis
nu heb ik er nog maar 3.

Kijk, 3 kabouters kijken heel tevree
één gaat er naar huis
nu heb ik er nog maar 2.

Kijk, 2 kabouters dansen op m'n been
één gaat er naar huis
nu heb ik er nog maar 1.

Kijk, nu heb ik er 1 waar moet hij heen?
hij gaat slapen in m'n vuistje
want dat is zijn kabouterhuisje.
Uit: Het lilaliedjesboek van Schatkist

Versjes

De spin
Ach, lieve spin, kun je niet even
een lapje op mijn broekje weven?
Dan is die scheur die ik daar heb,
mooi dichtgenaaid met spinnenweb!

De paddenstoel
Kijk, ik ben een paddenstoel
zien jullie me goed?
20 Witte stippeltjes
staan er op mijn hoed.
Met mijn witte steeltje
sta ik in het mos.
Ben ik niet de mooiste
van het hele bos?

Vijf kleine kaboutertjes
5 Kleine kaboutertjes die dansten in het bos
één gaat er weg, op visite bij de vos.
4 Kleine kaboutertjes die dansten in het bos
één gaat er weg, om te slapen in het mos.
3 Kleine kaboutertjes die dansten in het bos
één gaat er weg, want zijn vetertje zit los.
2 Kleine kaboutertjes die dansten in het bos
één gaat er weg, want die werd moe van dat gehos.
1 Klein kaboutertje danst nu helemaal alleen
hij kruipt vlug in zijn paddenstoel
en nu zie je er geen één.

De spin
Spinnetje, spinnetje spin (je ene hand kriebelt in je andere hand)
kriebelt aan mijn kin,
kriebelt op mijn rug
en weer vlug terug.(terug in je hand)
Roets... langs mijn been,
op mijn dikke teen.
Met een zuchtje wind,
springt ie op een ander kind!

Spinnetje
Kind 1:
Een spinnetje, een spinnetje
dat zocht eens een vriendinnetje
zij zocht hier, zij zocht daar
maar ze vond er geen.
Toen ging ze maar.

Kind 2:
Een spinnetje, een spinnetje
dat zocht eens een vriendinnetje
zij zocht hier, zij zocht daar.
Ze vond er geen, toen ging ze maar.

Samen:
Twee spinnetjes, twee spinnetjes,
zochten een vriendinnetje,
ze keken hier, ze keken daar
toen vonden ze elkaar!

Ideeën voor de hoeken

Herfst in de huishoek
Met enkele eenvoudige toevoegingen wordt het herfst in de huishoek. Laat wat bladeren net buiten de huishoek vallen. Zet een kruiwagen, bezem en hark klaar. Hang wat herfstbladeren in de huishoek op. Zet een knuffel van een eekhoorn of egel neer, hang een spinnenweb of vleermuis voor het raam en leg een herfstprentenboek op tafel.

In het huis van de boswachter
In de huishoek woont de boswachter. Leg kleding voor hem klaar zoals een hoed, jas en laarzen. Leg bladeren net buiten het huis die opgeveegd kunnen worden. Zorg voor boeken en tijdschriften over de natuur, een verrekijker, fototoestel en een knuffel van een hond.
In het lokaal loopt de boswachter een ronde door zijn bos. Verstop hier knuffels van bosdieren, herfstvruchten of afbeeldingen van paddenstoelen. Met een zoekkaart kan de boswachter aftekenen wat hij in zijn bos vindt.

Aan de slag met zoekkaarten
Download de zoekkaarten en maak een keuze uit de herfstvruchten of de paddenstoelen.
De zoekkaart met herfstvruchten: verstop herfstvruchten in het lokaal. De boswachter zoekt ze. Wat hij vindt, kruist hij op de kaart af.
De eerste zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en verspreid ze door het lokaal. De boswachter gaat op zoek en kruist de paddenstoelen die hij vindt af.
De tweede zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en hang enkele van de afbeeldingen op. De boswachter geeft op zijn kaart aan welke paddenstoelen hij ziet door deze te omcirkelen. Op zijn kaart staan ook paddenstoelen die niet in zijn bos te vinden zijn.

--> Download de zoekkaarten

Kabouterhuis
Maak van je huishoek een kabouterhuisje. Zet er een kaboutertentje in of schilder een paddenstoel met deur op een groot wit laken. Hang dit voor de ingang van de huishoek. De kinderen gaan door de deur in het laken de paddenstoel binnen. 

Het kabouterbos
Maak een bos in het lokaal.
Enkele ideeën: van een parasol kun je een paddenstoel maken. Bekleed de parasol met een rood doek of rood crêpepapier en plak er witte stippen op. Als je geen parasol hebt, kun je hiervoor een grote paraplu gebruiken en deze aan het plafond ophangen.
Zet boomstronken in de hoek waar de kinderen op kunnen zitten, of leg enkele dikke takken neer.
Leg verkleedkleren in het bos, zoals kabouterpakjes en/of dierenpakjes. Je kunt ook enkele grote dierenknuffels in het bos zetten, zoals een eekhoorn, een egel en een hert. Zorg voor wat herfstvruchten zoals eikels en kastanjes, die de dieren kunnen verstoppen voor de winterslaap.
Misschien heb je nog een grote pan met houten lepels waar de kabouters kaboutersoep in kunnen maken. Een rieten mandje voor de kabouters is ook leuk.
Eventueel kun je ook enkele herfstboeken in de paddenstoel zetten, zodat de kabouters daarin kunnen lezen.

Halloweenhoek
Een hoek voor de heksen... Maak een wat donkere hoek, door bijv. zwarte doeken te gebruiken, een legernet of zwart zeil. Hang nepspinnen en een nepspinnenweb in de hoek (van watten of van touw).
Zorg voor heksenkleding of in ieder geval een heksenhoed en bezem.
Zet een ketel in de hoek waarin de heks soepjes en drankjes kan brouwen. Zorg ook voor ingrediënten voor in deze soep, bijv. herfstvruchten of spinnen.
Eventueel kun je deze hoek aanvullen met wat herfstwerkjes: kralenplanken, stempelopdrachten, een memory of dominospel rondom het thema, kleurplaten en prentenboeken.

Herfsthol
Maak een gezellig holletje in de klas waarin bijv. muis woont.
Zet spullen in de hoek waar muis mee kan 'spelen', zoals een pot om eten in te verzamelen en in te roeren, mandjes om herfstvruchten in te sorteren en tellen, muizenkleding of muizenoren die je zelf maakt van karton en op een band plakt die de kinderen op hun hoofd kunnen zetten.
Maak (samen met de kinderen) enkele recepten voor bijv. herfstsoep en notentaart. Teken de recepten en plak ze in de hoek, zodat de kinderen dit met herfstvruchten, takjes en bladeren kunnen maken.
Koop plastic bladeren en strooi ze op de grond en maak ze vast aan het hol.
Dit is een idee n.a.v. het prentenboek 'Noten', waarin muis vanuit haar holletje op zoek gaat naar noten.

Speeltafel
Maak een herfstspeeltafel in de klas, met bijvoorbeeld kabouters.
Op onderstaande tafel ligt een groot vel karton waarop ik vakken heb getekend. Hier moeten de kinderen huisjes op bouwen voor de kabouters. Daarna kunnen ze met het kabouterdorp spelen.

Voor het volgende kabouterbos heb ik de kinderen kabouters, bomen, houtschijven, kiezelstenen, kleine blokken, mozaïek en pompoenen gegeven. Dit is wat de kleuters maakten:

Een herfstbos met vilten kabouters van Sjaalmetverhaal.nl.

Herfstfiguren van Kapla

Een boom in de herfst
De kleuters kregen de opdracht: maak een boom. Dit is het resultaat.

Paddenstoelen en dieren in de herfst van Clics

Een kleuter bedacht deze herfstcreaties van Clics.

Verteltafel herfst
De kleuters hebben zelf de achtergrond geverfd en de tafel ingericht. Op de tafel staan bomen, liggen herfstvruchten, zijn dieren uit het bos te vinden en de kinderen vonden dat er ook gepicknick moest worden.

Kleien - motorische activiteit
Geef de kinderen een stuk klei en laat ze iets van de herfst kleien, bijvoorbeeld een egel. De stekels kunnen met de hand gevormd worden of de kinderen gebruiken prikkers.

Nootjes rapen - motorische activiteit
Geef de kinderen een pincet en hazelnootjes of eikels. Ze pakken de herfstvruchten met het pincet op en leggen het op het bord. Eventueel dobbelen ze met een 1-2-3 dobbelsteen om te bepalen hoeveel herfstvruchten per keer neergelegd worden.

Spinnen vangen - motorische activiteit
Zorg voor een mand met openingen, zoals een wasmand. Span draden door de openingen, zodat er een spinnenweb ontstaat. Leg kleine spinnen in de mand. De kinderen vangen de spinnen met een pincet.

Stekels voor de egel - motorische activiteit
Knip egels uit karton en maak er met de perforator gaatjes in. De kinderen steken een chenilledraad door een gat en draaien dit met de vingers dicht. Zo geven ze de egel stekels.

Herfstkunst - creatieve activiteit
De kinderen krijgen herfstmateriaal en maken hier een eigen creatie mee. Hier gebruikten de kleuters houtschijven als basis. Deze versierde ze met paddenstoelen, eikels, kabouters en bladeren.

Herfstmandala - creatieve activiteit

De kleuters maken een mandala tijdens het inloopwerk.

Een hol voor de eekhoorn
Geef de kinderen de opdracht een hol voor de eekhoorn te maken. De kinderen bedenken zelf met welk materiaal ze dit gaan doen. Ze kunnen een hol bouwen in de bouwhoek, een hol maken van clics, een hol maken van Kapla, een hol knutselen ... Hier hebben twee jongens een hol van een doos gemaakt. Ze zijn er uren mee bezig geweest.

Zandtafel in herfstsfeer
In de herfst kun je je zandtafel vullen met maïskorrels, of met kastanjes, takken en bladeren. Hieronder een zandtafel met zand, kastanjes, takken en plastic paddenstoelen.

Herfsttafels

Raamschilderingen

Beeldende activiteiten | thema herfst

Herfstkunstwerkje - scheuren
Scheur kleine stukjes papier in herfstkleuren. Plak deze op de eikel en de dop van de eikel. Laat er wat wit tussen voor een leuk effect.
Knip de eikel en de dop uit. Plak deze op zwart papier. De rand versier je met een patroon.

--> Download het format voor de eikel

Eikel borduren
Teken een eikel op een vel papier en zet stippen op de plekken waar de kinderen moeten prikken.
De kinderen prikken de stippen en borduren de eikel. Daarna wordt de eikel ingekleurd.

Herfsttekening - wasco en waterverf
Teken een herfsttafereel met zwarte wasco. Verf de tekening met herfstkleuren.

In het bos - vouwen en verven
De kinderen verven een wit vel papier helemaal vol met waterverf in herfsttinten. Hierna vouwen ze paddenstoelen of egels en plakken deze op de achtergrond. Je kunt bij het vouwen laten kiezen uit verschillende niveaus (16 vierkantjes, rechte vouw, schuine vouw).

In de regen - vouwen, tekenen en verven
Verf een vel papier met waterverf blauw. Teken jezelf op een wit vel papier en knip dit uit. Vouw drie vliegers voor de paraplu.

In de regen - prikken en tekenen
Prik een paraplu uit en versier hem. Teken jezelf eronder.

Met dank aan 't Palet, Vlijmen

Spin vouwen - 16 vierkantjes
Vouw met 2 verschillende maten vouwblaadjes 16 vierkantjes. Vouw aan alle kanten een hoekje naar binnen. Plak de twee stukjes aan elkaar. Maak de poten, het kruis en de ogen. Hang de spinnen voor het raam of laat ze ergens in het lokaal bungelen. Griezelig!

Spin, ruimtelijk

Leuk idee: hang de spinnen voor het raam en maak van wit draad een spinnenweb tussen de raamkozijnen.

Brrr... een spin onder je stoel!
Maak een spinnenweb onder je eigen stoel. Hang er een spin in.

Dit leuke idee kreeg ik van bs. De Touwladder.

Spinnenweb
De kinderen knippen van dunne stroken papier stukjes af en leggen hier een spinnenweb van. Daarna tekenen ze met witte vingerverf het web over de stroken heen.
De spin is gemaakt van één stukje van een eierdoos. Deze is met vingerverf zwart geverfd. Daarna plakken de kinderen er ogen op. De poten kunnen gemaakt worden door een stuk zwart papier 3 keer in te knippen. Zo heb je meteen 4 poten die nog wel aan elkaar vast zitten. Dit is makkelijker om ze aan de eierdop te bevestigen.
Dit doe je 2 keer. De poten niet je aan de spin vast.

Spinnenweb op het verfbord
Een goede schrijfmotorische oefening

Een spinnenweb van lijm
'Teken' met lijm een spinnenweb op een vel papier. Laat de lijm drogen. Verf het hele vel papier later met ecoline. De spinnenweb van lijm wordt nu zichtbaar.

Halloween - pompoen vouwen
Vouw 16 vierkantjes en vouw de hoeken om. Geef de pompoen ogen, een neus en een mond en een steeltje aan de bovenkant.

Eekhoorn, knippen en plakken
De kinderen knippen een eekhoorn uit papier. Ze bedenken zelf hoe hun eekhoorn eruit gaat zien.

Eekhoorn, ruimtelijk
Laat de kinderen een eekhoorn van een wc- of keukenrol maken.

Herfstbladeren (1)
Kopieer of teken enkele herfstbladeren op dik, wit papier. Laat de kinderen de bladeren inkleuren met wasco. Hang een touwtje aan de bladeren en hang deze aan een paraplu. Een mooie versiering voor de klas is weer klaar!

Herfstbladeren (2)
Teken een groot herfstblad op een vel papier. Laat de kinderen stukjes papier scheuren en daarmee het herfstblad opvullen. Gebruik hiervoor de herfstkleuren.

Herfstblad van klei
Rol klei tot een plak van ongeveer 1 cm. Zorg ervoor dat de bovenkant vlak is. Druk er een stevig herfstblad met duidelijk voelbare nerven in. Snijd de klei die buiten de omtrek van het blad valt weg. Haal het blad er voorzichtig uit. Laat de klei goed drogen of bak hem in de oven.

Herfstfiguren mozaïeken
Vouw een vouwblaadje van het formaat 16 x 16 in 16 vierkantjes. Knip de vierkantjes uit en leg een voorbeeld na.
Teken een kaboutertje onder de paddenstoel. Teken gras en/of bladeren bij de egel en eikels bij het eekhoorntje.

Uil vouwen
Neem voor de kop en het lijf 2 bruine vouwblaadjes. Het vouwblaadje voor het lijf net wat groter dan het blaadje voor de kop.
Vouw 16 vierkantjes. Vouw enkele randjes om, zoals op de foto.
Vouw een heel klein geel vierkantje in 16 vierkantjes voor de ogen. Vouw de hoekjes om. Geef de uil poten, vleugels en een snavel.

Eikel vouwen
Neem 2 redelijk grote vierkante vouwblaadjes. Een bruine en een groene.
We beginnen met de dop, het bruine vouwblaadje:
Vouw 16 vierkantjes. Knip het vouwblaadje daarna doormidden, zodat er 8 vierkantjes overblijven. Vouw het hoekje rechtsonder naar binnen (over 1 hokje) en het hoekje linksonder. Knip van de helft die je niet gebruikt hebt een steeltje. Plak dat aan de dop.
De eikel: Vouw van het groene vouwblaadje 16 vierkantjes. Knip er één rij, dus 4 vierkantjes, af. Vouw dan de punt rechtsonder over 4 hokjes heen. Doe dit ook met de punt linksonder. Nu lijkt het op een huisje. De eikel is klaar. Plak hem vast aan de dop.
Leuk idee: plak de eikels met de plak van de kinderen (gaat heel makkelijk) op het raam.

Paddenstoel vouwen (rechte vouw)
Neem een rood rond en een wit vierkant vouwblaadje. Vouw beide vouwblaadjes dubbel (rechte vouw). Plak de hoed op de steel. Maak witte stippen op de steel met water-, vingerverf of ronde plakfiguurtjes.
Teken een kabouter op de witte steel of plak de paddenstoel op een vel papier en teken er kabouters naast.

Paddenstoel vouwen (schuine vouw)
Neem voor de steel een wit vouwblaadje en vouw het dubbel, rechte vouw.
Neem voor de hoed een rood vouwblaadje en vouw het tot een driehoek, schuine vouw. Plak de hoed op de steel en plak de paddenstoel op een vel papier. Versier het eventueel met bladeren, gras of bloemen.

Paddenstoel vouwen (16 vierkantjes)
Vouw 16 vierkantjes. Vouw 1 rijd (4 vierkantjes) om. Vouw nu 2 hoekjes om, rechtsboven en linksboven.
Voor de steel vouw je een vierkant vouwblaadje dubbel.
Plak stippen op de paddenstoel en versier het geheel met bladeren of gras.

Raamhanger
Neem 2 ronde, zwarte vouwblaadjes, vliegerpapier en wat herfstbladeren.
Leg de twee vouwblaadjes op elkaar. Maak ze eventueel even aan elkaar vast met een paperclip. Leg het herfstblad op het zwarte papier en trek het om met een wit kleurpotlood. Prik de vorm uit. Plak nu een vliegerpapier tussen de twee vouwblaadjes in. Let op dat het niet uitsteekt. Maak er een touwtje aan en hang het kunstwerkje voor het raam.

Appeltjes in de herfst
De kinderen knippen of prikken een appel uit. In het midden prikken ze een gat.
Spaar pitjes van appels.
Deze worden met doorzichtig plakfolie in het gat geplakt. Hang de appeltjes op het raam.

Noten versieren
Kraak een aantal noten. Voor dit werkje heb je halve notendoppen nodig.
De kinderen verven de halve dop rood. Daarna verven ze er zwarte stippen op. De kinderen knippen kleine pootjes. Deze worden aan de notendop vastgemaakt en daar is je lieveheersbeestje! Zie foto

Van juf Lia

Stempelen met bladeren
Nodig: kranten, bladeren, kwast, papier, verf

Smeer één van de bladeren in met verf. De kant met de nerven drukt het mooist af. Leg het blad met de geverfde kant op het papier. Leg op het blad een stukje krant en wrijf hierover, de krant voorkomt onnodig veel vlekken. Krant en blad van het papier afhalen en de afdruk is klaar.
* Vaak herhalen met verschillende kleuren geeft een leuk effect.
* Een aantal kinderen zal na een paar keer het blad als kwast gaan gebruiken, laat ze dat ook uitproberen.

Egel vouwen
Neem 3 vouwblaadjes, 2 bruine en een zwarte. Het eerste bruine vouwblaadje moet heel groot zijn, het zwarte een maatje kleiner en het tweede bruine blaadje weer een maatje kleiner.
Elk blaadje moet op dezelfde manier gevouwen worden:
- 16 vierkantjes vouwen
- dan een schuine vouw, je houdt dus een driehoek over
- dan 2 hokjes inknippen en omvouwen, zie voorbeeld, zodat je de stekels krijgt. Linksonder vouw je gewoon de punt van het vouwblaadje om (naar binnen).
- bij vouwblaadje 2 en 3 vouw je ook bij de snuit een stukje om, anders komen deze lagen over het oog.

Egeltje - knipoefening
De kinderen knippen stekels voor de egel. Gebruik hier een flink stuk bruin papier voor (dus geen strook papier), zodat de kinderen de stekels helemaal zelf moeten knippen.
Maak het lijf van de egel van een bruine cirkel die je dubbelvouwt en doormidden knipt of gebruik de kleurplaat uit de download.
--> Download de egel zonder stekels

Egel
Maak een egel van klei. Zet er prikkers in als stekels.

Herfstboom
Trek je eigen hand over en knip hem uit. Plak de hand, met achter de vingers een cirkel, op een vel papier.
Maak bladeren aan de takken met vingerverf

Downloads | thema herfst

Herfstbladeren

Wat zijn er al veel bladeren gevallen! Kabouter Klus veegt ze op en speelt er ondertussen een spelletje mee. Speel mee en leer patronen herkennen en voortzetten.

--> Download de opdrachtkaarten

Deze opdrachtkaarten zijn gemaakt bij de herfstbladeren van de Action:

Cijferdoolhoven thema 'natuur'

Wijs Kolletje de weg door het bos, op zoek naar de wolf!
Met de cijferdoolhoven oefenen de kinderen het herkennen van de cijfers, het onthouden van een reeks en het inzicht. De doolhoven lopen op in moeilijkheid.

--> Download de cijferdoolhoven

Kralenplankenpakket thema 'natuur'
Kolletje & Dirk - Daar is de wolf

Dit pakket bevat drie verschillende opdrachten voor de kralenplank, bij het thema herfst en het boek Kolletje & Dirk - Daar is de wolf:
Kralenplankvoorbeelden
De klassieke kralenplankvoorbeelden.
Spiegelen
De kinderen krijgen een half kralenplankvoorbeeld en spiegelen dit.
Kraak de code! – coderen
De kinderen ontdekken een figuur op de kralenplank door middel van coderen. In de download vind je hier meer uitleg over.

--> Download het kralenplankenpakket

Let op! Zorg ervoor dat de afdrukinstellingen bij het afdrukken op 'ware grootte' staan, anders wordt het document iets verkleind en passen de voorbeelden niet meer precies onder de kralenplanken.

Wegen met kabouter Wobbel

Kabouter Wobbel zoekt in het bos naar wintervoedsel voor zijn dierenvriendjes. Met zijn oude kruiwagen gaat hij op pad. Alleen het lichtste voedsel kan in de kruiwagen. Weeg je mee met Wobbel?
Oefen het tellen, de getalsymbolen, eenvoudige optel- en aftreksommen en natuurlijk het wegen met deze leuke opdrachtkaarten.

--> Download 'Wegen met Wobbel'

Wintermaaltjes

Met deze leuke opdrachtkaarten voor de herfst, oefenen de kleuters het tellen en herkennen van de getallen t/m 10.
Print de kaartjes en leg ze bijv. op de herfsttafel. De kinderen verzamelen de wintervoorraad voor eekhoorntje Pluis.
Maak de opdracht echt door een knuffel van een eekhoorn neer te zetten en rieten mandjes waar de kinderen de voorraad in kunnen leggen.
Kijk voor meer uitleg in de download.

--> Download de wintermaaltjes

Heksensoepjes

Met deze leuke opdrachtkaarten voor de herfst, oefenen de kleuters het tellen en herkennen van de getallen t/m 10.
Brouw de lekkerste heksensoepjes in de huishoek. Maak hier bijv. een herfstbos en zet er een ketel neer.
Kijk voor meer uitleg in de download.

--> Download de heksensoepjes

Naar de paddenstoel - dobbelspel

Dobbel de kabouter naar huis. Dit spel kan alleen of met een klein groepje kinderen gespeeld worden. Zie download voor de uitleg.

--> Download 'Naar de paddenstoel'

Twee vechtende eekhoorntjes - dobbelbladen

Deze download bevat verschillende dobbelbladen bij het boek Twee vechtende eekhoorntjes.

--> Download de dobbelbladen

Paddenstoelen zoeken in het bos

In het lokaal loopt de boswachter, vanuit de huishoek, zijn woning, een ronde door zijn bos. Verstop hier knuffels van bosdieren, herfstvruchten of afbeeldingen van paddenstoelen. Met een zoekkaart kan de boswachter aftekenen wat hij in zijn bos vindt.

Aan de slag met zoekkaarten
Download de zoekkaarten en maak een keuze uit de herfstvruchten of de paddenstoelen.
De zoekkaart met herfstvruchten: verstop herfstvruchten in het lokaal. De boswachter zoekt ze. Wat hij vindt, kruist hij op de kaart af.
De eerste zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en verspreid ze door het lokaal. De boswachter gaat op zoek en kruist de paddenstoelen die hij vindt af.
De tweede zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en hang enkele van de afbeeldingen op. De boswachter geeft op zijn kaart aan welke paddenstoelen hij ziet door deze te omcirkelen. Op zijn kaart staan ook paddenstoelen die niet in zijn bos te vinden zijn.

--> Download de zoekkaarten

Natuurspeurtocht - de natuur in met een bingokaart

Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen (in tweetallen) een bingokaart en een potlood. Laat ze afkruisen wat ze zien. Bekijk terug in de klas wat is gevonden en hoe het heet. Zijn er ook dingen die jullie niet hebben kunnen vinden?

--> Download de natuurspeurtocht

Natuurschatten - de natuur in met een eierdoos

Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen (die dat willen) een eierdoos met zes vakken om natuurschatten in te verzamelen.

In de bijlage vind je verschillende verzamelkaarten, geschikt voor eierdozen met zes vakjes én twee knipvellen om schatten naar keuze uit te knippen voor eierdozen van zes of tien vakjes. Je kunt alle schatten losknippen en de gewenste kaartjes één voor één op een eierdoos plakken of stukken van de kaarten knippen (rechts en/of links), zodat er zes of tien vakjes aan elkaar overblijven. Deze kun je in z'n geheel op de eierdozen plakken.

--> Download 'Natuurschatten'

Getalkaartjes van de herfst

Print de getalkaartjes uit en gebruik ze tijdens je kringactiviteiten en voor het zoeken van herfstvruchten in de herfsthoek.
De getalkaartjes gaan van 1 t/m 20.

Getalkaartjes eekhoorntjes
Op deze getalkaartjes staan alleen getallen. Zo kun je o.a. checken of de kinderen de getallen kennen en je kunt de getallen in de juiste volgorde leggen.

--> Download de getalkaartjes

Getalkaartjes eekhoorntjes met bladeren
Op deze getalkaartjes kunnen de kinderen aan het aantal bladeren zien welk getal er op het kaartje staat. Handig voor kinderen die nog niet alle getalsymbolen kennen.

--> Download de getalkaartjes

Kleikaarten - geef de paddenstoel stippen

Met deze kleikaarten oefenen de kleuters de getallen 1 t/m 12.
Kijk voor meer suggesties in de download.

--> Download de kleikaarten

Rol de dobbelsteen - herfst

Spel om met een groepje tot ongeveer 4 kinderen te spelen.
Print het werkblad voor elk kind uit.
Eén kind gooit met de dobbelsteen/dobbelstenen en kleurt het getal dat gegooid is in op zijn/haar werkblad.
Gooit het kind de volgende beurt hetzelfde getal? Dan gaat de beurt naar de volgende en kun je niks kleuren.
Wie heeft al zijn getallen het eerst ingekleurd?
Het eerste werkblad bevat de getallen 1 t/m 5.
Het tweede en derde werkblad bevatten de getallen 2 t/m 12.

--> Download Rol de dobbelsteen

Tel en kleur - herfst

Het spel 'Tel en kleur' is leuk voor zowel de jongste als oudste kleuters.
Je speelt het spel met 2 tot 4 kinderen (individueel kan ook als kinderen dat graag willen).
Het spel bevat 2 niveaus.
1: Gooi met de dobbelsteen en kleur het aantal blaadjes dat je gegooid hebt in. Wie heeft al zijn blaadjes het eerst gekleurd?
2: Gooi met de dobbelsteen en gooi met de kleurendobbelsteen. Je kleurt het aantal dat je gegooid hebt in met de kleur die je gegooid hebt, bijv. 5 rode appels, 3 groene appels. Wie heeft zijn appels het eerst gekleurd?

--> Download Tel en kleur

Herfstwerkbladen

Een pakket met leuke, leerzame werkbladen rondom de herfst voor zowel de jongste als oudste kleuters.
De werkbladen zijn te bundelen tot een boekje, maar ook los te gebruiken.
Aan bod komen o.a.
- letterkennis
- auditieve analyse
- stempelen
- classificeren
- seriëren
- tellen
- voorbereidend schrijven

--> Download de herfstwerkbladen

Kralenplankvoorbelden spinnenweb

Deze kralenplanken van spinnenwebben zijn gemaakt voor de jongste kleuters. Een makkelijke opbouw om het werken met de kralenplank te leren. Klik op een voorbeeld om het te downloaden.

De natuur in!

Kabouterpad

In de herfst biedt de natuur genoeg mogelijkheden voor allerlei activiteiten. In veel natuurgebieden zijn bestaande kabouterpaden uitgezet waar je met de klas naartoe kunt.
Geen kabouterpad in de buurt? Geen nood! Ga op stap met Kabouter Klauter en wandel door een bos bij je school in de buurt.

--> Download het kabouterpad

Natuurlijk kun je ook helemaal zelf een kabouterpad uitzetten.
Maak kabouters van karton en maak ze vast op houten paaltjes. Zet in de omgeving van de school een route uit.
De kabouters kunnen natuurlijk ook aan een boom bevestigd worden.
Bij elke kabouter is een opdracht of spel te doen. Enkele ideeën:
- verzamel natuurlijk materiaal om een herfsttafel mee in te richten.
- kies een paar bomen uit en speel bomentikkertje.
- luister welke verschillende geluiden je hoort.
- tel de bomen die je ziet.
- maak een afdruk van de stam met wasco en papier.
- zoek een paddenstoel en kijk hoe de hoed er aan de onderkant uitziet. Gebruik hiervoor een spiegeltje.
- zoek tien voorwerpen die niet in de natuur horen (van tevoren een heleboel voorwerpen neerleggen).
- til een boomstam of steen op. Zitten er beestjes onder?
- zoek een spin en teken het web na.

Bloembollen in de schooltuin

De herfst is de tijd om bloembollen te planten. Het is leuk om dit samen met de kinderen te doen. De schooltuin wordt er bovendien in het voorjaar een stuk vrolijker van.
Tips voor het planten van bloembollen:
- bloembollen die in de lente bloeien, kunnen geplant worden tussen eind sept. en begin dec. Hoe eerder ze geplant worden, hoe beter ze bestand zijn tegen de vorst. Als er al vorst in de grond zit, kunnen ze beter niet geplant worden.
- de grond moet niet te nat zijn.
- plant de bol zo diep als driemaal de diameter van de bol.

Natuurspeurtocht - de natuur in met een bingokaart

Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen (in tweetallen) een bingokaart en een potlood. Laat ze afkruisen wat ze zien. Bekijk terug in de klas wat is gevonden en hoe het heet. Zijn er ook dingen die jullie niet hebben kunnen vinden?

--> Download de natuurspeurtocht

Natuurschatten - de natuur in met een eierdoos

Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen (die dat willen) een eierdoos met zes vakken om natuurschatten in te verzamelen.

In de bijlage vind je verschillende verzamelkaarten, geschikt voor eierdozen met zes vakjes én twee knipvellen om schatten naar keuze uit te knippen voor eierdozen van zes of tien vakjes. Je kunt alle schatten losknippen en de gewenste kaartjes één voor één op een eierdoos plakken of stukken van de kaarten knippen (rechts en/of links), zodat er zes of tien vakjes aan elkaar overblijven. Deze kun je in z'n geheel op de eierdozen plakken.

--> Download 'Natuurschatten'