Lesideeën voor kleuters | thema 'natuur & milieu'

De mooiste boeken over de natuur

Startactiviteiten

Op avontuur in de natuur
Elke leerkracht gaat verkleed als iemand die zich verwondert over de natuur: een wandelaar, een vogelspotter, een boswachter, een imker, een natuurgids, een schaapsherder, een bergbeklimmer. Loop met z'n allen over de speelplaats wanneer de kinderen op school komen of doe deze activiteit in de speelzaal. De kinderen ontmoeten de natuurliefhebbers. Laat ze vertellen wat ze zien en laat ze raden wat het nieuwe thema is.

Fotospeurtocht
Maak foto's van de natuur rondom school. Denk hierbij aan bladeren van een boom, vruchten van een boom, gras, een bloeiende bloem, water, kiezelstenen, de bast van een boom, een boomstam, een plant, zand enzovoorts. Zet de foto's op een 'bingo' kaart of print ze per foto meerdere keren. Maak tweetallen en geef elk tweetal een bingokaart of foto. De kinderen rennen over de speelplaats en gaan op zoek naar dat wat op de foto staat. Als ze dit hebben gevonden, kruisen ze de foto aan op hun bingokaart of rennen ze terug naar een leerkracht om een nieuwe foto te halen.
Bekijk de foto's terug in de klas op het digibord en laat de kinderen vertellen wat ze hebben gezien en waar ze het vonden.

Tip! Maak foto's van natuur en van dingen die geen natuur zijn. Laat de kinderen naar allebei op zoek gaan. Bespreek terug in de klas wat natuur is en wat niet en waarom. Het boek Dit is natuur! van Kim Merel geeft hier een antwoord op: Natuur is alles wat níét door mensen is gemaakt.

Toneelstuk n.a.v. een kinderboek
Neem een (prenten)boek dat over de natuur gaat en speel het verhaal uit dit boek voor de kinderen na tijdens de opening. De Blaadjesdief is hier bijvoorbeeld een geschikt en ontzettend leuk boek voor.

Afsluitende activiteiten

Insectenfeest Sluit de Kinderboekenweek 2022 af met de gezellige spelletjes bij de kriebelbeestjes uit dit pakket van Kleuteruniversiteit. Dit pakket bevat een uitnodiging, een gezamenlijke start en afsluiting en veertien kriebelbeestjesspellen voor een gezellige dag op school of feestje thuis. De spelletjes zijn zowel met (meerdere) grote als kleine groepen te spelen. --> Bekijk het insectenfeest

De natuur in! - Kabouterpad Sluit het thema af met een wandeling door de natuur. Bij dit kabouterpad ga je op stap met Kabouter Klauter. Hang de kaarten uit de download op in een bos of park in de buurt van je school. De kinderen gaan in groepjes of met de hele groep tegelijk op pad en zoeken naar de kaarten. Als ze een kaart met een kabouter erop vinden, wordt de opdracht voorgelezen en uitgevoerd. --> Download het kabouterpad

De natuur in! - Natuurschatten Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen een eierdoos met zes vakken om natuurschatten in te verzamelen. In de bijlage vind je verschillende verzamelkaarten, geschikt voor eierdozen met zes vakjes én twee knipvellen om schatten naar keuze uit te knippen voor eierdozen van zes of tien vakjes. --> Download 'Natuurschatten'

Projecten over de natuur

Natuur & de lente - Dat is mijn bloem! Eekhoorn is zo blij. Het is lente en er bloeit een perfecte bloem – en Eekhoorn heeft besloten dat het zijn bloem is. Na wat er in de herfst met de blaadjes is gebeurd, neemt Eekhoorn geen enkel risico... Hij moet zijn bloem beschermen! De makers van De Blaadjesdief maakten een vrolijk en grappig prentenboek over de lente: Dat is mijn bloem! Het project daarbij bevat activiteiten voor taal, rekenen, muziek, spel- en beweging, natuur en techniek en suggesties voor de hoeken. Hiermee kun je vier weken aan de slag. --> Bekijk het project 'Dat is mijn bloem!'

Natuur & de herfst - De blaadjesdief Eekhoorn is boos! Er zijn een paar blaadjes van zijn mooie boom verdwenen. Ze zijn vast gestolen! En dat betekent dat er een blaadjesdief rondloopt! Het prentenboek ‘De Blaadjesdief’ van Alice Hemming en Nicola Slater is een grappig verhaal over een eekhoorn die verbaasd is over de wisseling van de seizoenen. Dit project bij dat prentenboek bevat activiteiten voor taal, rekenen, muziek, spel- en beweging, Engels, natuur en techniek, mindfulness en suggesties voor de hoeken. Hiermee kun je vier weken aan de slag. --> Bekijk het project 'De blaadjesdief'

Plusproject Natuur & herfst - Op zoek naar de herfst De kinderen uit de klas van meester Sander krijgen een bijzondere opdracht. Ze moeten de herfst mee naar de klas nemen. Maar hoe doe je dat? Met dit plusproject voor beginnende lezers en rekenaars in de kleutergroep en groep 3 verdiepen de kinderen zich in de herfst. Het project is geschreven bij het boek ‘Op zoek naar de herfst’van Sanne Ramakers, Merel de Vink en Marjolein Hund. --> Bekijk het plusproject 'Herfst'

Natuur en milieu - Kleine Schildpad en de grote zee Kleine Schildpad houdt van de zee. Ze maakt steeds dezelfde reis naar de prachtige koraalriffen, maar op een dag ziet ze dat de oceaan is veranderd. In dit project volg je een kleine schildpad die in de problemen komt door plastic en vervuiling. Het project bevat activiteiten voor drie weken op het gebied van natuur, muziek, taal, rekenen, kunstzinnige vorming, spel en filosofie bij het boek ‘Kleine Schildpad en de grote zee‘ van Becky Davies en Jennie Poh. --> Bekijk het project natuur en milieu

Project natuur - Kolletje & Dirk Kolletje en Dirk gaan in het bos op zoek naar de wolf. Ze zien een staart, poot of oor tussen de struiken of achter een boom. Maar een wolf heeft toch geen pluimstaart? Of een wroetneus? Of stekels? Waar zit de wolf verstopt? Ga met Kolletje en Dirk mee, op zoek naar de wolf! Dit natuurproject is geschreven bij het prentenboek ‘Kolletje & Dirk, Daar is de wolf’ van Pieter Feller en Natascha Stenvert. Het bevat taal- en rekenactiviteiten, een creatieve activiteit, een spel- en bewegingsles, een muziekles en suggesties voor natuuronderwijs. --> Bekijk het project 'De bakker - Boer Boris en Bakkertje Bas'

Project insecten Er leven onvoorstelbaar veel mini-diertjes op deze wereld. Wist je dat er meer dan een miljoen soorten insecten zijn? Leer alles over de kriebelbeestjes in en rondom huis met dit project bij ‘Het dikke kriebelbeestjesboek‘ van Marianne Busser en Ron Schröder met vrolijke illustraties van Ivan en Ilia. Het project bevat taal- en rekenactiviteiten, activiteiten voor natuur en techniek, muzieklessen, een spel en bewegingsles, een les Engels en suggesties voor de hoeken. Hiermee kun je zeker vier weken aan de slag. --> Bekijk het project 'Insecten'

Project vogels Vogels zijn overal te vinden, op het platteland of ergens midden in de stad. Hoog in de lucht, rondzwemmend in een vijver of vlakbij een boom of op de grond! Maak kennis met de allerleukste vogels, van de huismus tot de houtduif en van de uil tot de zwaan. Dit project is geschreven bij ‘Het dikke vogelboek’ van Marianne Busser en Ron Schröder en bevat activiteiten voor taal, rekenen, muziek, spel- en beweging, natuur en techniek en suggesties voor de hoeken. Met het project kun je vier weken aan de slag. --> Bekijk het project 'Vogels om ons heen'

Plusproject Natuur De natuur is overal en altijd om je heen. Ontdek het wonder van de natuur met de activiteiten uit dit project. Deze zijn gericht op ontdekkend en onderzoekend leren in de natuur. Dit verdiepende plusproject voor kleuters en kinderen uit groep 3 is geschreven bij het informatieve prentenboek ‘Dit is… natuur!‘ van Kim Merel. --> Bekijk het plusproject 'Natuur'

Plusproject Insecten Misschien denk je weleens: wat zijn insecten toch vervelend en vies,ik zou willen dat ze er niet waren. Maar wist je dat insecten heel nuttig zijn? We kunnen echt niet zonder ze! Met dit plusproject voor voor beginnende lezers en rekenaars in de kleutergroep en groep 3 leer je alles over insecten. Het project is geschreven bij het informatieve boek ‘Willewete Insecten'. Je kunt dit plusproject naast het project Insecten van Kleuteruniversiteit gebruiken. --> Bekijk het plusproject 'Insecten'

Plusproject De olifant De olifant is het grootste landzoogdier van de wereld. Olifanten zijn erg slim en hebben een buitengewoon geheugen. Kom alles te weten over de olifant met dit plusproject voor beginnende lezers en rekenaars in de kleutergroep en groep 3. Het project bevat activiteiten bij het informatieve prentenboek De olifant van Jenni Desmond. --> Bekijk het plusproject 'De olifant'

Plusproject Bijzondere dieren Wow, daar komt een tovenaar de klas in. Met dit plusproject voor beginnende lezers en rekenaars in een kleutergroep en groep 3 heeft iedereen het naar zijn zin! Maak kennis met ongelooflijke dieren: kameleons, zwarte panters, vuurvliegjes, slangen … Ze kunnen stuk voor stuk toveren. Dit plusproject bevat reken- en taalactiviteiten, creatieve opdrachten, een muziekles en een les Engels bij het boek ‘Ik kan toveren‘ van Mack. --> Bekijk het plusproject 'Bijzondere dieren'

Plusproject De ijsbeer Een ijsbeer wordt ook wel een poolbeer genoemd. Dit enorme zeezoogdier brengt het grootste deel van zijn leven door op het ijs en de sneeuw van de Noordelijke IJszee. Leer alles over de ijsbeer met dit plusproject voor beginnende lezers en rekenaars in de kleutergroep en groep 3. Het project bevat activiteiten bij het informatieve prentenboek De ijsbeer van Jenni Desmond. --> Bekijk het plusproject 'De ijsbeer'

Plusproject De blauwe vinvis De blauwe vinvis is het meest bijzondere wezen dat er bestaat. Hij kan wel dertig meter lang worden en zijn bek is zo groot dat er vijftig mensen in kunnen staan. Leer alles over de blauwe vinvis met dit plusproject voor beginnende lezers en rekenaars in de kleutergroep en groep 3. Het project bevat activiteiten bij het informatieve prentenboek ‘De blauwe vinvis’ van Jenni Desmond. --> Bekijk het plusproject 'De blauwe vinvis'

Lesmateriaal over de natuur

Uitgeverij Lemniscaat heeft onder de naam Lemniscaat Natuurlijk! een prachtige collectie natuurboeken. Bij enkele van deze boeken schreef ik lessuggesties voor kleuters. Je kunt ze hier gratis downloaden.

Ontdek ... Dierenhuizen

In Ontdek dierenhuizen leren de kinderen alles over de woningen van verschillende dieren.
De kinderen ontdekken een hol in het lokaal. Wie zou er wonen? Elke dag verschijnt er een ander dier in of bij de woning. De kinderen leren meer over dit dier en zijn leefomgeving en lezen erover in het boek Ontdek ... Dierenhuizen. Bij elk dier doen ze vervolgens een (kring)activiteit.

--> Download de gratis lessuggesties

Ontdek ... Dierenbaby's

In Ontdek dierenbaby’s leren de kinderen hoe dieren geboren worden. De komende weken wordt er op school elke dag een knuffeldier geboren. De kinderen krijgen een raadsel mee naar huis en raden welk dier er de volgende dag geboren is. Bij dit dier wordt een passende activiteit gedaan. Een leuk project om te starten rond dierendag en tijdens de Kinderboekenweek mee verder te gaan.

--> Download de gratis lessuggesties

Berenkriebel

Als Beer uit zijn winterslaap ontwaakt, ontdekt hij een vreselijke kriebel. Het is niet zomaar een kriebel, het is een BERENkriebel. Maar als hij naar zijn favoriete boom gaat om zich aan te krabben, valt deze plotseling op de grond. Het blijkt dat Bever ook van bomen houdt. Gelukkig weet Bever heel veel andere bomen en hij belooft Beer een nieuwe krabboom voor hem te vinden. De BERENkriebel wordt erger en erger en geen van Bevers bomen is precies goed. Misschien is het wel geen boom, die Beer nodig heeft?

Berenkriebel! is een grappig verhaal over vriendschap, delen en de vreugde die de natuur je brengt.

--> Download de gratis lessuggesties

Ei moet uit

Een jongen vindt een ei, midden in de sneeuw en het ijs. Dat is natuurlijk veel te koud voor zo’n ei, dat begrijpt iedereen. Dus gaat het kind op zoek naar iemand om het uit te broeden. Het trekt de hele wereld over en bezoekt allerlei dieren. Maar niemand wil of is goed genoeg. En net als het kind het op wil geven..

In ei moet uit komen verschillende dieren die eieren leggen voorbij. Is het ei dat de jongen heeft gevonden misschien van dit dier?

--> Download de gratis lessuggesties

Ik vlieg!

Heb je wel eens gedroomd dat je kon vliegen? Helemaal los van de grond, vrij in de lucht? Wat een gevoel is dat! Maar hoe vloog je? Vlak boven de grond als een libelle? Flitsend tussen de boomtoppen als een vliegende slang? Of juist heel, héél hoog, als een condor boven de bergen?

In Ik vlieg! geeft Kim Veenman je vleugels. Je vliegt mee met allerlei bijzondere dieren, waarvan je soms niet eens zou verwachten dat ze kunnen vliegen.

--> Download de gratis lessuggesties

Het briljante bloemenboek

Wat vreet een venusvliegenvanger? Hoe sterk is een reuzenwaterlelie? Kan een cactus bloeien? Lees het allemaal – en nog veel meer – in Het Briljante Bloemen Boek. Ontmoet allerlei kleurige, vreemde, vleesetende en wonderlijke bloeiende planten van over de hele wereld. Ontdek onder andere waar ze groeien, hoe ze overleven en hoe ze de dieren lokken.

De lessuggesties bij Het Briljante Bloemenboek zijn geschreven voor de middenbouw.

--> Download de gratis lessuggesties

Kringactiviteiten thema natuur

Spinnenweb - woordenschat, praten en luisteren
Zorg voor een witte of grijze bol wol of draad. Ga met de kinderen in de kring zitten.
Pak de bol wol en houd het uiteinde vast. Noem iets wat bij de natuur hoort en gooi of rol de bol naar een kind, terwijl je zijn naam noemt. Het kind pakt de bol, houdt met zijn ene hand de draad vast, noemt iets wat bij de natuur hoort en gooit de bol met zijn andere hand naar een volgend kind. Dit kind pakt de bol. Ga zo verder en bedenk zoveel mogelijk woorden die met de natuur te maken hebben. Als alle kinderen de bol wol hebben gehad, is er in de kring een spinnenweb ontstaan.

Wat is weg? - woordenschat en visueel geheugen
Leg een aantal dingen die met de natuur te maken hebben in de kring, zoals herfstvruchten, takken, bladeren of mos en vraag de kinderen dit te benoemen. Laat ze hierna de ogen sluiten en haal iets weg. De kinderen openen de ogen en ontdekken wat weg is.

Vogels spotten - visuele waarneming
Download de vogelspotkaart en laat de kinderen naar de vogels op zoek gaan. Doe dit gedurende een dag of week vanuit het lokaal of ga samen het dorp of de wijk in. Als er een vogel is gespot, wordt deze op de kaart doorgestreept. Hoe heet de vogel? Gebruik gerust meerdere dagen voor deze uitdaging. Als je een vogel spot, doorstrepen! Lukt het ook om Coco te vinden?

--> Download de vogelspotkaart

Natuurmemospel - visueel geheugen
Speel een memospel met natuurlijk materiaal, zoals bladeren, kiezelstenen, houtschijven, kleine takken, kastanjes, eikels, dennenappels, grassprieten, schelpen enzovoorts. Gebruik van elk materiaal twee stuks.
Verstop het natuurlijk materiaal onder ondoorzichtige, kunststof bekers. Doe dit door de bekers omgekeerd over het iets van het natuurlijk materiaal heen te zetten. Laat een kind twee bekers omdraaien en benoemen wat eronder ligt. Is dit hetzelfde, dan mag hij verder gaan. Is het anders, dan is het volgende kind aan de beurt.

Tip! Maak twee of meer groepen en laat de groepen tegen elkaar spelen.

Koken en bakken - woordenschat, praten en luisteren
Kook of bak iets met dat wat je in de natuur kunt vinden. Ga bramen plukken en maak bramenjam. Raap noten en bak een notentaart. Pluk appels en maak appelmoes.
Maak van de activiteit een talige activiteit door te praten over de benodigdheden en het bak- of kookproces. Laat de kinderen de benodigdheden benoemen en vraag waarvoor ze dienen.

Wintermaaltjes - tellen en herkennen van de getalsymbolen
Pluis de eekhoorn houdt een winterslaap. Vraag de kinderen wat een winterslaap is en wat er nodig is voordat Pluis gaat slapen: een wintervoorraad. Help Pluis met het aanleggen van zijn wintervoorraad. Gebruik hiervoor herfstvruchten en de opdrachtkaarten 'Wintermaaltjes'.

Introduceer de opdrachtkaarten in de kring en laat de kinderen er hierna zelfstandig mee aan de slag gaan in de themahoek of rekenhoek.

--> Download de wintermaaltjes

Getalkaartjes - tellen, getalsymbolen, volgorde van de getallenrij
Doe activiteiten met getalkaarten in het thema 'herfst' of 'natuur':

* Hoeveel is het? Koppel hoeveelheden aan de getallen. Leg een aantal getalkaartjes in de kring en leg hier voorwerpen bij zoals bladeren, kleine takken, kastanjes, eikels of kiezelstenen.

* Wat is bedekt? Leg de getallen in de juiste volgorde in de kring. Gebruik een handpop waar de kinderen aan vertellen welke getallen ze zien. De handpop speelt een verstopspelletje met de kinderen. Hij gaat op één of meerdere getallen liggen. Welke getallen zijn bedekt?

* Spring! Maak een stapeltje van de getalkaartjes. Stop hier één kaartje tussen met daarop een kind dat de lucht in springt. Flits de getalkaartjes. De kinderen zeggen welk getal ze zien. Wanneer de kinderen het 'spring' kaartje zien, springen ze hoog de lucht in.
Variatie: spreek met de kinderen af dat het getal van de week het kaartje is waarbij ze mogen springen. Bijvoorbeeld elke keer als de kinderen de 5 zien, springen ze de lucht in.
--> Download de 'spring' kaartjes

* Rennen naar getallen Hang enkele getalkaartjes zichtbaar op in de speelzaal. Noem een getal of laat een hoeveelheid zien (bijv. door te flitsen met je vingers of door een getalbeeld op een grote dobbelsteen te laten zien). De kinderen rennen naar het getal dat ze zien.

* Getallenmemory Print de getalkaartjes twee keer uit. Leg ze op de kop in de kring en speel memory. Het is ook leuk om memory met de getallen en de bijbehorende hoeveelheden te spelen. Stop de getalkaartjes van de getallen 1 t/m 10 onder een bekertje en stop hoeveelheden, bijv. fiches onder bekertjes. Zoek het getal bij de juiste hoeveelheid.

* Het geheime getal Jij neemt een getal in gedachten. In dit voorbeeld 18. De kinderen gaan allemaal op hun stoel staan, met hun getalkaartje zichtbaar in de hand. Ze mogen het geheime getal raden. Als een kind 20 raadt, zeg jij 'lager' en moeten alle kinderen die 20 of hoger dan 20 hebben gaan zitten. Nu raadt een kind 5. Jij zegt 'hoger' en alle kinderen die 5 of lager hebben gaan zitten. Wie raadt het getal?
Je kunt het spannend maken door te zeggen dat de kinderen het getal moeten raden, voordat er nog maar één kind over is. Wanneer er nog maar één kind staat, heeft dit kind natuurlijk het juiste getal vast. Dan heb jij gewonnen. Raden de kinderen het getal eerder, dan wint de klas.
Zorg ervoor dat de kinderen hun getal goed zichtbaar vast blijven houden. Zo kunnen de kinderen de telrij en getalsymbolen tijdens dit spel goed oefenen.

* Mep! Speel het spel 'Mep!' met een groepje kinderen. Zorg voor een stevige vliegenmepper voor elk kind. Leg een aantal getalkaarten open op een tafel. Bepaal van tevoren welke getallen je gebruikt (tot 5, tot 10, tot 15). Gooi met de dobbelsteen of met twee dobbelstenen en laat de kinderen kijken wat er gegooid is. De kinderen gaan op zoek naar het bijbehorende getal en slaan hierop met de mepper. Het kind dat het eerst slaat, legt het getalkaartje met het getal naar beneden voor zich neer. Dobbel opnieuw. Wanneer er een aantal gegooid wordt, waarvan het bijbehorende getal al bij een kind ligt, mogen de kinderen op dit omgedraaide kaartje meppen om het af te kunnen pakken. De kinderen krijgen het kaartje alleen als dit getal hier daadwerkelijk ligt.

--> Download de getalkaartjes met eekhoorn
--> Download de getalkaartjes met eekhoorn en bladeren (deze geven het aantal weer)

Hoeveel zijn er? - tellen
Stop herfstvruchten of ander natuurlijk materiaal zoals kiezelstenen of kleine takken in plastic zakjes en knoop deze dicht. Geef de kinderen een zakje en laat hen voelen hoeveel erin zit. Leg de zakjes op een rij van weinig naar veel.

De kastanjedief - tellen en hoeveelheden overzien
Leg tien kastanjes in de kring. Doe dit willekeurig of in een patroon of rijen van vijf. Vraag de kinderen de ogen te sluiten. Haal één of meerdere kastanjes weg. De kinderen openen de ogen. Vertel dat de kastanjedief is geweest. Hoeveel kastanjes heeft hij meegenomen?

Variatie: Geef elk kind vijf kastanjes (of teldoppen) en laat ze deze voor zich neerleggen. Wijs een kind aan dat de kastanjedief is. Alle kinderen sluiten de ogen. De kastanjedief sluipt voor de kinderen langs en haalt bij één kind een kastanje weg. De kinderen openen de ogen. Kies iemand die gaat ontdekken bij wie de kastanjedief is geweest of laat de kinderen zelf kijken waar de dief iets heeft weggepakt.

Egeltje - tellen
Eén kind, het egeltje, gaat als een bolletje, op handen en knieën, in de kring liggen en sluit de ogen. Leg vijf of tien wasknijpers naast de egel en wijs hierna kinderen aan die om de beurt, heel stilletjes, naar de egel sluipen. Ze pakken een wasknijper en plaatsen deze op de trui van het kind. De egel probeert goed te voelen. Als er genoeg kinderen zijn geweest, raadt de egel hoeveel wasknijpers (stekels) hij op zijn rug heeft. Hij mag hierbij eerst kijken hoeveel wasknijpers er nog liggen. Helpt dit hem om uit te vinden hoeveel er op zijn rug zitten?

Seriëren met natuurlijk materiaal - meten
Vraag de kinderen op zoek te gaan naar natuurlijk materiaal. Iedereen gaat op zoek naar hetzelfde, bijvoorbeeld takken, bladeren, kiezelstenen of kastanjes. Kijk in de kring hoe groot het gevonden materiaal is en leg het op een rij van klein naar groot of van kort naar lang.

Seizoenenspel - tijdsbesef
Verzamel dingen die specifiek met een seizoen te maken hebben, zoals:
- herfst: herfstvruchten, paraplu, beeldje o.i.d. van een paddenstoel, knuffel/afbeelding van een egel of eekhoorn...
- winter: wanten, handschoenen, das...
- lente: bloembollen, zaadjes, knuffels of plaatjes van jonge dieren, nepbloemen...
- zomer: zonnebril, zonnemelk, strandbal, zwempak, bikini...
Leg de voorwerpen van elk seizoen op een plek in de klas. Vertel iets over een seizoen en laat de kinderen naar de juiste voorwerpen (het juiste seizoen) lopen.

Boeken over de natuur

In 2022 was 'natuur' het thema van de Kinderboekenweek Er verschenen toen boeken die mijn aandacht trokken. Op deze pagina vertel ik je wat meer over deze boeken.

Kolletje & Dirk - Groene vingers
Pieter Feller en Natascha Stenvert - Luitingh-Sijthoff

Tijdens de Kinderboekenweek mag een nieuw boek over Kolletje & Dirk natuurlijk niet ontbreken! Deze keer ontdekken ze leuke manieren om de natuur een handje te helpen, bijvoorbeeld door zwerfaval op te ruimen, een bijenhotel op te hangen of nieuwe bomen te planten. Zelf gaan ze aan de slag met een moestuin.

De verhaaltjes in deze bundel gaan over van alles wat met de natuur te maken heeft. Ze zijn heel verschillend. De ene keer is het lente en wordt er een lammetje geboren, een andere keer is het zomer en gaat Kolletje naar het strand. Dan weer leggen Kolletje en Dirk een moestuin aan of ze ruimen zwerfafval op in het park. Het is heerlijk om deze verhalen over het buitenleven te lezen. Je waant jezelf meteen in de natuur. Met de karakters die de kinderen inmiddels kennen en elke keer terugkomen, zoals Patrick Poeptoeter, Liekje, Brenda en meneer de Jong is het elke keer weer gezellig, grappig of, zoals in het geval van Patrick, een beetje vies ;).

Van de avonturen over Kolletje en haar toversokken krijg je nooit genoeg!

Van vliegeren tot vogelspotten - gi-ga-groene gedichtjes
Marianne Busser & Ron Schröder, diverse illustratoren - Moon

Sla je boek dicht
trek je jas aan
er is zoveel te ontdekken
buiten kun je iets beleven
daar zijn heel veel mooie plekken

Buiten valt zoveel te beleven, dus sluit je computer af, leg je mobieltje weg en ga naar buiten!
Nou, dat is precies wat ik na het schrijven van deze recensie ga doen, de natuur in!
Marianne en Ron nemen je mee naar buiten. Met hun altijd grappige, verrassende versjes laten ze zien wat er in de natuur te beleven valt en dat is nogal wat: vogelspotten, kamperen, een feestje geven, buiten wonen, hutten bouwen, vliegeren, sporten, schatzoeken, picknicken en kijken naar de wonderen van de natuur zoals een lammetje dat geboren wordt of een rups die zich ontpopt tot vlinder. Ook in dit boek eindigt elk versje met iets grappigs, iets onverwachts of iets om even over na te denken. De versjes zijn perfect van lengte om voor het naar huis gaan, even tussendoor of thuis voor het slapengaan voor te lezen. En zoals we weten, de natuur heeft een rustgevende werking op ons, wellicht deze gi-ga-groene versjes ook!

De boom die geen bladeren meer wou
Lien Brynaert & Marieke Nelissen - Clavis

Zijn bladeren groeiden
en werden weer groen.
Net zoals bomen
dat elke keer doen.

Maar diep vanbinnen,
in het hoofd van de boom,
bleef het maar winter.
Hij werd het gewoon.

Hij wilde geen kilte.
Hij wilde geen kou.
Dus de boom besliste
dat hij geen bladeren meer wou. 

De boom die geen bladeren meer wou is een kunstwerkje, om voor te lezen én om naar te kijken. Poëtische teksten worden ondersteund met de mooiste, sfeervolle, geschilderde illustraties die een zachte, rustige sfeer neerzetten. Van dit boek word je stil.
Lien Brynaert heeft een prachtig, ontroerend verhaal geschreven over verlies, iets wat je kunt vertalen naar het verlies van een huisdier of dierbare en iets wat in de natuur continue voorkomt, een natuurlijk proces.
Tijdens het thema gi-ga groen is dit hét boek om open in de klas neer te zetten. Er zitten zoveel prachtige, herfstige, sfeervolle natuurplaten in die zorgen voor een rustige sfeer in de groep. Ik ben onder de indruk!

Zara Zoemmm redt de bijen
Catherine Jacob en Lucy Fleming - Veltman Uitgevers

Wat ziet het boek Zara Zoemmm redt de bijen er vrolijk uit! Ik hoop dat de toekomst voor de bijen net zo vrolijk gaat zijn. Omdat dit een actueel onderwerp is en de natuur me aan het hart gaat, ben ik benieuwd naar dit nieuwe prentenboek.

Zara Zoemmm woont in de stad. Elke dag is ze in haar tuin, die vol zit met kriebelbeestjes. Ze zorgt goed voor ze en is er gek op. Van haar oma krijgt ze een magisch vergrootglas. Als ze erdoor kijkt, hoort ze de insecten praten. Zo hoort ze de bijen zeggen dat de tuin van haar buurjongetje betegeld gaat worden. Tijd voor actie!

Zara Zoemmm redt de bijen is een ontzettend lief en aansprekend prentenboek voor jonge kinderen. Het vertelt ze op begrijpelijke wijze in een vrolijk, spannend en fantasievol verhaal waarom insecten zo belangrijk zijn. De illustraties knallen van de pagina en maken dat je smelt voor al die leuke, kriebelende beestjes (zelfs als je ze eigenlijk niet zo leuk vindt). Het verhaal leest lekker voor en is op rijm geschreven. Ik word vrolijk van dit kleurrijke prentenboek en de boodschap die ermee wordt gegeven. Dit verhaal maakt de kinderen duidelijk hoe belangrijk de natuur is. Ik denk dat ze mee willen strijden met Zara Zoemmm! Missie geslaagd.

Een klein avontuur
Michelle Leuveld - Moon

Suus kijkt het liefst tv, samen met haar luie kater Koos. Zo worden ze niet vies en beleven ze toch spannende avonturen.

Herkenbaar. Helaas. Steeds minder kinderen spelen buiten, op straat, in de tuin, op het schoolplein of in het park. Waar ik als kind na schooltijd elke dag met de straatgenootjes buiten hutten bouwde, verstoppertje speelde en skateboards achter fietsen bond kom ik nu, op weg van school naar huis, nauwelijks kinderen tegen.
Als ik met de kleuters buiten speel vragen ze al snel of we weer naar binnen gaan en als het regent stampvoeten ze boos: 'We willen naar binnen, juf, wat doe je?'

Een klein avontuur speelt hierop in. Sommige kleuters zullen zich in Suus herkennen. Toch komt Suus per ongeluk buiten terecht en daar verwondert ze zich over alles wat ze ziet: de prachtige bloemen, de mooie vlinders en kleine kriebelbeestjes. Ze ruikt de natuur, hoort de geluiden van de struiken, de vogels en ... Ineens is daar een jongetje, een kind dat wél graag buiten speelt. Mijn buurjongetje van vroeger ;). Hij heeft de schoonheid van de natuur allang ontdekt en neemt Suus mee in deze magische wereld. Vanaf dan is ze niet meer te stoppen. Tijd voor een nieuw avontuur!

Wat een mooi verhaal heeft Michelle Leuveld geschreven. Een verhaal dat helemaal past bij deze tijd en kinderen het moois van de natuur laat zien. De illustraties zijn zacht, fris groen en vrolijk. Je waant je even echt in de natuur. Zou het verhaal, net als het jongetje, de kinderen overhalen om naar buiten te gaan, op avontuur? Ik denk het wel!

Ontdek de grote wereld van kleine insecten
Patricia Hegarty en Britta Teckentrup - Veltman Uitgevers

Kijk eens naar beneden, naar de grond. Daar lopen de mooiste beestjes rond.
Het is lente, de winter is voorbij. Er komt overal nieuw leven bij.

In Ontdek de grote wereld van kleine insecten komen de insecten in verschillende seizoenen tot leven. Op elke pagina wordt in twee zinnen op rijm iets over een insect geschreven. Een leuk weetje, een leerzaam feitje of een grapje. De opengewerkte bladeren van de boom in het boek veranderen met de seizoenen mee. Richting de lente en zomer groeit de boom en worden het er meer en richting de herfst en winter weer minder, tot de boom uiteindelijk kaal is en alles daarna, in de lente, weer opnieuw begint. Een heerlijk, duidelijk boek dat de natuur, met al zijn mooie kleuren en wonderlijke insecten op een voor jonge kinderen begrijpelijke wijze weergeeft.

Doe meer met boeken! - Spelen met prentenboeken
Anke van Boxmeer - Uitgeverij Lemniscaat

Wil je meer uit de mooiste prentenboeken halen, ook na de Kinderboekenweek? In het boek Spelen met prentenboeken vind je les- en spelsuggesties bij de mooiste boeken van uitgeverij Lemniscaat. In het boek vind je klassiekers zoals De Gruffalo, Woeste Willem en De gele ballon, maar ook nieuwe boeken zoals De krokodil die niet van water hield en Feestmaal voor de koning. Met dit boek heb je voor het hele schooljaar lesideeën in huis. En wat zo leuk is, de ideeën bij de boeken geven je vast inspiratie voor je eigen thema's.

Liedjes en versjes over de natuur

Gi-ga-groen - Kinderen voor Kinderen

Gigantisch mooi

Luister naar en zing mee met het lied Gigantisch mooi van Toontje Hoger muzieklessen.

Dierentuin - 123 Zing!

Ideeën voor de hoeken | natuur

Wij hadden ons thema 'natuur' toen het herfst was. Op deze pagina vind je dan ook veel op de herfst gerichte activiteiten. Kijk bij de andere seizoenen in het menu voor inspiratie rondom de winter, lente of zomer.

Herfst in de huishoek
Met enkele eenvoudige toevoegingen wordt het herfst in de huishoek. Laat wat bladeren net buiten de huishoek vallen. Zet een kruiwagen, bezem en hark klaar. Hang wat herfstbladeren in de huishoek op. Zet een knuffel van een eekhoorn of egel neer, hang een spinnenweb of vleermuis voor het raam en leg een herfstprentenboek op tafel.

In het huis van de boswachter
In de huishoek woont de boswachter. Leg kleding voor hem klaar zoals een hoed, jas en laarzen. Leg bladeren net buiten het huis die opgeveegd kunnen worden. Zorg voor boeken en tijdschriften over de natuur, een verrekijker, fototoestel en een knuffel van een hond.
In het lokaal loopt de boswachter een ronde door zijn bos. Verstop hier knuffels van bosdieren, herfstvruchten of afbeeldingen van paddenstoelen. Met een zoekkaart kan de boswachter aftekenen wat hij in zijn bos vindt.

Aan de slag met zoekkaarten
Download de zoekkaarten en maak een keuze uit de herfstvruchten of de paddenstoelen.
De zoekkaart met herfstvruchten: verstop herfstvruchten in het lokaal. De boswachter zoekt ze. Wat hij vindt, kruist hij op de kaart af.
De eerste zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en verspreid ze door het lokaal. De boswachter gaat op zoek en kruist de paddenstoelen die hij vindt af.
De tweede zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en hang enkele van de afbeeldingen op. De boswachter geeft op zijn kaart aan welke paddenstoelen hij ziet door deze te omcirkelen. Op zijn kaart staan ook paddenstoelen die niet in zijn bos te vinden zijn.

--> Download de zoekkaarten

Spelhoek - de dierentuin
Laat de kinderen een knuffel van een dier meebrengen dat in de dierentuin woont. Zet de dieren in een lege hoek en laat enkele kinderen hier een fijne leefomgeving voor de dieren creëren. Er kunnen hokken worden gebouwd met blokken, Kapla of clics. Er kunnen hokken worden gemaakt van kartonnen dozen of met papiertape op de vloer. Zorg voor eten voor de dieren, een bezem, hark en kruiwagen voor de verzorgers. Leg overalls klaar. Laat enkele kinderen een plattegrond van de dierentuin tekenen en maak richtingaanwijzers.

Onderzoeksblad voor de bioloog in de dierentuin spelhoek

In de dierenhoek gaat de onderzoeker (de bioloog of Freek Vonk) aan het werk. Met een verrekijker, vergrootglas en notitieboekje bestudeert hij de dieren. Deze download kan hij vast goed gebruikt!

--> Download het onderzoeksblad

Kabouterhuis
Maak van je huishoek een kabouterhuisje. Zet er een kaboutertentje in of schilder een paddenstoel met deur op een groot wit laken. Hang dit voor de ingang van de huishoek. De kinderen gaan door de deur in het laken de paddenstoel binnen. 

Het kabouterbos
Maak een bos in het lokaal.
Enkele ideeën: van een parasol kun je een paddenstoel maken. Bekleed de parasol met een rood doek of rood crêpepapier en plak er witte stippen op. Als je geen parasol hebt, kun je hiervoor een grote paraplu gebruiken en deze aan het plafond ophangen.
Zet boomstronken in de hoek waar de kinderen op kunnen zitten, of leg enkele dikke takken neer.
Leg verkleedkleren in het bos, zoals kabouterpakjes en/of dierenpakjes. Je kunt ook enkele grote dierenknuffels in het bos zetten, zoals een eekhoorn, een egel en een hert. Zorg voor wat herfstvruchten zoals eikels en kastanjes, die de dieren kunnen verstoppen voor de winterslaap.
Misschien heb je nog een grote pan met houten lepels waar de kabouters kaboutersoep in kunnen maken. Een rieten mandje voor de kabouters is ook leuk.
Eventueel kun je ook enkele herfstboeken in de paddenstoel zetten, zodat de kabouters daarin kunnen lezen.

Halloweenhoek
Een hoek voor de heksen... Maak een wat donkere hoek, door bijv. zwarte doeken te gebruiken, een legernet of zwart zeil. Hang nepspinnen en een nepspinnenweb in de hoek (van watten of van touw).
Zorg voor heksenkleding of in ieder geval een heksenhoed en bezem.
Zet een ketel in de hoek waarin de heks soepjes en drankjes kan brouwen. Zorg ook voor ingrediënten voor in deze soep, bijv. herfstvruchten of spinnen.
Eventueel kun je deze hoek aanvullen met wat herfstwerkjes: kralenplanken, stempelopdrachten, een memory of dominospel rondom het thema, kleurplaten en prentenboeken.

Herfsthol
Maak een gezellig holletje in de klas waarin bijv. muis woont.
Zet spullen in de hoek waar muis mee kan 'spelen', zoals een pot om eten in te verzamelen en in te roeren, mandjes om herfstvruchten in te sorteren en tellen, muizenkleding of muizenoren die je zelf maakt van karton en op een band plakt die de kinderen op hun hoofd kunnen zetten.
Maak (samen met de kinderen) enkele recepten voor bijv. herfstsoep en notentaart. Teken de recepten en plak ze in de hoek, zodat de kinderen dit met herfstvruchten, takjes en bladeren kunnen maken.
Koop plastic bladeren en strooi ze op de grond en maak ze vast aan het hol.
Dit is een idee n.a.v. het prentenboek 'Noten', waarin muis vanuit haar holletje op zoek gaat naar noten.

Fantasiespel met herfstmateriaal
Zet aantrekkelijk spelmateriaal klaar, zoals houtschijven, gekleurde of doorzichtige blokken, boomstammen enzovoorts. Voeg hier speelfiguren van bosdieren, kabouters en paddenstoelen aan toe en laat de kinderen hun eigen spel verzinnen.

Herfst in de tuff-tray (activiteitenbak)
Laat de kinderen op zoek gaan naar herfstvruchten en deze mee naar school brengen. Verzamel ze in de activiteitenbak. Voeg hier wat schepjes, bakjes en de balansweegschaal aan toe en laat de kinderen experimenteren. Later voegde ik hier telkaartjes (deze vind je onder de downloads) en speelfiguren van bosdieren aan toe. De vilten bosdieren komen van Sjaalmetverhaal.nl.

Speeltafel
Maak een herfstspeeltafel in de klas, met bijvoorbeeld kabouters.
Op onderstaande tafel ligt een groot vel karton waarop ik vakken heb getekend. Hier moeten de kinderen huisjes op bouwen voor de kabouters. Daarna kunnen ze met het kabouterdorp spelen.

Voor het volgende kabouterbos heb ik de kinderen kabouters, bomen, houtschijven, kiezelstenen, kleine blokken, mozaïek en pompoenen gegeven. Dit is wat de kleuters maakten:

Een herfstbos met vilten kabouters van Sjaalmetverhaal.nl.

Herfstfiguren van Kapla

Een boom in de herfst
De kleuters kregen de opdracht: maak een boom. Dit is het resultaat.

Paddenstoelen en dieren in de herfst van Clics

Een kleuter bedacht deze herfstcreaties van Clics.

Spinnenwebben van K'nex
Laat de kinderen met K'nex een spinnenweb maken en met wol draden rond het web weven. Vraag ze hierna een spin te knutselen of ook van K'nex te maken en hang deze in het web.

Verteltafel herfst
De kleuters hebben zelf de achtergrond geverfd en de tafel ingericht. Op de tafel staan bomen, liggen herfstvruchten, zijn dieren uit het bos te vinden en de kinderen vonden dat er ook gepicknick moest worden.

Kleien - motorische activiteit
Geef de kinderen een stuk klei en laat ze iets van de herfst kleien, bijvoorbeeld een egel. De stekels kunnen met de hand gevormd worden of de kinderen gebruiken prikkers.

Nootjes rapen - motorische activiteit
Geef de kinderen een pincet en hazelnootjes of eikels. Ze pakken de herfstvruchten met het pincet op en leggen het op het bord. Eventueel dobbelen ze met een 1-2-3 dobbelsteen om te bepalen hoeveel herfstvruchten per keer neergelegd worden.

Spinnen vangen - motorische activiteit
Zorg voor een mand met openingen, zoals een wasmand. Span draden door de openingen, zodat er een spinnenweb ontstaat. Leg kleine spinnen in de mand. De kinderen vangen de spinnen met een pincet.

Stekels voor de egel - motorische activiteit
Knip egels uit karton en maak er met de perforator gaatjes in. De kinderen steken een chenilledraad door een gat en draaien dit met de vingers dicht. Zo geven ze de egel stekels.

Herfstkunst - creatieve activiteit
De kinderen krijgen herfstmateriaal en maken hier een eigen creatie mee. Hier gebruikten de kleuters houtschijven als basis. Deze versierde ze met paddenstoelen, eikels, kabouters en bladeren.

Herfstmandala - creatieve activiteit

De kleuters maken een mandala tijdens de spelinloop.

Buiten spelen - neem je thema mee naar buiten!
Teken paddenstoelen met huisnummers op de stoep. Maak pakketjes door cijfers op dozen of doppen te schrijven. Leg deze op een kar of fiets met aanhangwagen. De kinderen bezorgen de pakketten bij de juiste paddenstoel.

Beeldende activiteiten | natuur

Wij hadden ons thema 'natuur' toen het herfst was. Op deze pagina vind je dan ook veel op de herfst gerichte activiteiten. Kijk bij de andere seizoenen in het menu voor inspiratie rondom de winter, lente of zomer.

Herfstkunstwerkje - scheuren
Scheur kleine stukjes papier in herfstkleuren. Plak deze op de eikel en de dop van de eikel. Laat er wat wit tussen voor een leuk effect.
Knip de eikel en de dop uit. Plak deze op zwart papier. De rand versier je met een patroon.

--> Download het format voor de eikel

Eikel borduren
Teken een eikel op een vel papier en zet stippen op de plekken waar de kinderen moeten prikken.
De kinderen prikken de stippen en borduren de eikel. Daarna wordt de eikel ingekleurd.

Herfsttekening - wasco en waterverf
Teken een herfsttafereel met zwarte wasco. Verf de tekening met herfstkleuren.

In het bos - vouwen en verven
De kinderen verven een wit vel papier helemaal vol met waterverf in herfsttinten. Hierna vouwen ze paddenstoelen of egels en plakken deze op de achtergrond. Je kunt bij het vouwen laten kiezen uit verschillende niveaus (16 vierkantjes, rechte vouw, schuine vouw).

In de regen - vouwen, tekenen en verven
Verf een vel papier met waterverf blauw. Teken jezelf op een wit vel papier en knip dit uit. Vouw drie vliegers voor de paraplu.

In de regen - prikken en tekenen
Prik een paraplu uit en versier hem. Teken jezelf eronder.

Met dank aan 't Palet, Vlijmen

Spin vouwen - 16 vierkantjes
Vouw met 2 verschillende maten vouwblaadjes 16 vierkantjes. Vouw aan alle kanten een hoekje naar binnen. Plak de twee stukjes aan elkaar. Maak de poten, het kruis en de ogen. Hang de spinnen voor het raam of laat ze ergens in het lokaal bungelen. Griezelig!

Spin, ruimtelijk

Leuk idee: hang de spinnen voor het raam en maak van wit draad een spinnenweb tussen de raamkozijnen.

Brrr... een spin onder je stoel!
Maak een spinnenweb onder je eigen stoel. Hang er een spin in.

Dit leuke idee kreeg ik van bs. De Touwladder.

Spinnenweb
De kinderen knippen van dunne stroken papier stukjes af en leggen hier een spinnenweb van. Daarna tekenen ze met witte vingerverf het web over de stroken heen.
De spin is gemaakt van één stukje van een eierdoos. Deze is met vingerverf zwart geverfd. Daarna plakken de kinderen er ogen op. De poten kunnen gemaakt worden door een stuk zwart papier 3 keer in te knippen. Zo heb je meteen 4 poten die nog wel aan elkaar vast zitten. Dit is makkelijker om ze aan de eierdop te bevestigen.
Dit doe je 2 keer. De poten niet je aan de spin vast.

Spinnenweb op het verfbord
Een goede schrijfmotorische oefening

Een spinnenweb van lijm
'Teken' met lijm een spinnenweb op een vel papier. Laat de lijm drogen. Verf het hele vel papier later met ecoline. De spinnenweb van lijm wordt nu zichtbaar.

Halloween - pompoen vouwen
Vouw 16 vierkantjes en vouw de hoeken om. Geef de pompoen ogen, een neus en een mond en een steeltje aan de bovenkant.

Eekhoorn, knippen en plakken
De kinderen knippen een eekhoorn uit papier. Ze bedenken zelf hoe hun eekhoorn eruit gaat zien.

Eekhoorn, ruimtelijk
Laat de kinderen een eekhoorn van een wc- of keukenrol maken.

Herfstbladeren (1)
Kopieer of teken enkele herfstbladeren op dik, wit papier. Laat de kinderen de bladeren inkleuren met wasco. Hang een touwtje aan de bladeren en hang deze aan een paraplu. Een mooie versiering voor de klas is weer klaar!

Herfstbladeren (2)
Teken een groot herfstblad op een vel papier. Laat de kinderen stukjes papier scheuren en daarmee het herfstblad opvullen. Gebruik hiervoor de herfstkleuren.

Herfstblad van klei
Rol klei tot een plak van ongeveer 1 cm. Zorg ervoor dat de bovenkant vlak is. Druk er een stevig herfstblad met duidelijk voelbare nerven in. Snijd de klei die buiten de omtrek van het blad valt weg. Haal het blad er voorzichtig uit. Laat de klei goed drogen of bak hem in de oven.

Herfstfiguren mozaïeken
Vouw een vouwblaadje van het formaat 16 x 16 in 16 vierkantjes. Knip de vierkantjes uit en leg een voorbeeld na.
Teken een kaboutertje onder de paddenstoel. Teken gras en/of bladeren bij de egel en eikels bij het eekhoorntje.

Uil vouwen
Neem voor de kop en het lijf 2 bruine vouwblaadjes. Het vouwblaadje voor het lijf net wat groter dan het blaadje voor de kop.
Vouw 16 vierkantjes. Vouw enkele randjes om, zoals op de foto.
Vouw een heel klein geel vierkantje in 16 vierkantjes voor de ogen. Vouw de hoekjes om. Geef de uil poten, vleugels en een snavel.

Eikel vouwen
Neem 2 redelijk grote vierkante vouwblaadjes. Een bruine en een groene.
We beginnen met de dop, het bruine vouwblaadje:
Vouw 16 vierkantjes. Knip het vouwblaadje daarna doormidden, zodat er 8 vierkantjes overblijven. Vouw het hoekje rechtsonder naar binnen (over 1 hokje) en het hoekje linksonder. Knip van de helft die je niet gebruikt hebt een steeltje. Plak dat aan de dop.
De eikel: Vouw van het groene vouwblaadje 16 vierkantjes. Knip er één rij, dus 4 vierkantjes, af. Vouw dan de punt rechtsonder over 4 hokjes heen. Doe dit ook met de punt linksonder. Nu lijkt het op een huisje. De eikel is klaar. Plak hem vast aan de dop.
Leuk idee: plak de eikels met de plak van de kinderen (gaat heel makkelijk) op het raam.

Paddenstoel vouwen (rechte vouw)
Neem een rood rond en een wit vierkant vouwblaadje. Vouw beide vouwblaadjes dubbel (rechte vouw). Plak de hoed op de steel. Maak witte stippen op de steel met water-, vingerverf of ronde plakfiguurtjes.
Teken een kabouter op de witte steel of plak de paddenstoel op een vel papier en teken er kabouters naast.

Paddenstoel vouwen (schuine vouw)
Neem voor de steel een wit vouwblaadje en vouw het dubbel, rechte vouw.
Neem voor de hoed een rood vouwblaadje en vouw het tot een driehoek, schuine vouw. Plak de hoed op de steel en plak de paddenstoel op een vel papier. Versier het eventueel met bladeren, gras of bloemen.

Paddenstoel vouwen (16 vierkantjes)
Vouw 16 vierkantjes. Vouw 1 rijd (4 vierkantjes) om. Vouw nu 2 hoekjes om, rechtsboven en linksboven.
Voor de steel vouw je een vierkant vouwblaadje dubbel.
Plak stippen op de paddenstoel en versier het geheel met bladeren of gras.

Raamhanger
Neem 2 ronde, zwarte vouwblaadjes, vliegerpapier en wat herfstbladeren.
Leg de twee vouwblaadjes op elkaar. Maak ze eventueel even aan elkaar vast met een paperclip. Leg het herfstblad op het zwarte papier en trek het om met een wit kleurpotlood. Prik de vorm uit. Plak nu een vliegerpapier tussen de twee vouwblaadjes in. Let op dat het niet uitsteekt. Maak er een touwtje aan en hang het kunstwerkje voor het raam.

Appeltjes in de herfst
De kinderen knippen of prikken een appel uit. In het midden prikken ze een gat.
Spaar pitjes van appels.
Deze worden met doorzichtig plakfolie in het gat geplakt. Hang de appeltjes op het raam.

Noten versieren
Kraak een aantal noten. Voor dit werkje heb je halve notendoppen nodig.
De kinderen verven de halve dop rood. Daarna verven ze er zwarte stippen op. De kinderen knippen kleine pootjes. Deze worden aan de notendop vastgemaakt en daar is je lieveheersbeestje! Zie foto

Van juf Lia

Stempelen met bladeren
Nodig: kranten, bladeren, kwast, papier, verf

Smeer één van de bladeren in met verf. De kant met de nerven drukt het mooist af. Leg het blad met de geverfde kant op het papier. Leg op het blad een stukje krant en wrijf hierover, de krant voorkomt onnodig veel vlekken. Krant en blad van het papier afhalen en de afdruk is klaar.
* Vaak herhalen met verschillende kleuren geeft een leuk effect.
* Een aantal kinderen zal na een paar keer het blad als kwast gaan gebruiken, laat ze dat ook uitproberen.

Egel vouwen
Neem 3 vouwblaadjes, 2 bruine en een zwarte. Het eerste bruine vouwblaadje moet heel groot zijn, het zwarte een maatje kleiner en het tweede bruine blaadje weer een maatje kleiner.
Elk blaadje moet op dezelfde manier gevouwen worden:
- 16 vierkantjes vouwen
- dan een schuine vouw, je houdt dus een driehoek over
- dan 2 hokjes inknippen en omvouwen, zie voorbeeld, zodat je de stekels krijgt. Linksonder vouw je gewoon de punt van het vouwblaadje om (naar binnen).
- bij vouwblaadje 2 en 3 vouw je ook bij de snuit een stukje om, anders komen deze lagen over het oog.

Egeltje - knipoefening
De kinderen knippen stekels voor de egel. Gebruik hier een flink stuk bruin papier voor (dus geen strook papier), zodat de kinderen de stekels helemaal zelf moeten knippen.
Maak het lijf van de egel van een bruine cirkel die je dubbelvouwt en doormidden knipt of gebruik de kleurplaat uit de download.
--> Download de egel zonder stekels

Egeltje - knipoefening & eigen creativiteit
Geef de kinderen de opdracht een egel te maken. Leg bruin papier in verschillende formaten klaar. Laat de kinderen zelf kiezen welk papier ze gebruiken en hoe ze hun egel vormgeven. Laat ze volop stekels knippen van een reep papier.

Herfstboom
Trek je eigen hand over en knip hem uit. Plak de hand, met achter de vingers een cirkel, op een vel papier.
Maak bladeren aan de takken met vingerverf

Downloads | thema natuur

Cijferdoolhoven thema 'natuur'

Wijs Kolletje de weg door het bos, op zoek naar de wolf!
Met de cijferdoolhoven oefenen de kinderen het herkennen van de cijfers, het onthouden van een reeks en het inzicht. De doolhoven lopen op in moeilijkheid.

--> Download de cijferdoolhoven

Kralenplankenpakket thema 'natuur'
Kolletje & Dirk - Daar is de wolf

Dit pakket bevat drie verschillende opdrachten voor de kralenplank, bij het thema herfst en het boek Kolletje & Dirk - Daar is de wolf:
Kralenplankvoorbeelden
De klassieke kralenplankvoorbeelden.
Spiegelen
De kinderen krijgen een half kralenplankvoorbeeld en spiegelen dit.
Kraak de code! – coderen
De kinderen ontdekken een figuur op de kralenplank door middel van coderen. In de download vind je hier meer uitleg over.

--> Download het kralenplankenpakket

Let op! Zorg ervoor dat de afdrukinstellingen bij het afdrukken op 'ware grootte' staan, anders wordt het document iets verkleind en passen de voorbeelden niet meer precies onder de kralenplanken.

Wegen met kabouter Wobbel

Kabouter Wobbel zoekt in het bos naar wintervoedsel voor zijn dierenvriendjes. Met zijn oude kruiwagen gaat hij op pad. Alleen het lichtste voedsel kan in de kruiwagen. Weeg je mee met Wobbel?
Oefen het tellen, de getalsymbolen, eenvoudige optel- en aftreksommen en natuurlijk het wegen met deze leuke opdrachtkaarten.

--> Download 'Wegen met Wobbel'

Herfstbladeren

Wat zijn er al veel bladeren gevallen! Kabouter Klus veegt ze op en speelt er ondertussen een spelletje mee. Speel mee en leer patronen herkennen en voortzetten.

--> Download de opdrachtkaarten

Deze opdrachtkaarten zijn gemaakt bij de herfstbladeren van de Action (afbeelding rechts).

Wintermaaltjes

Met deze leuke opdrachtkaarten voor de herfst, oefenen de kleuters het tellen en herkennen van de getallen t/m 10.
Print de kaartjes en leg ze bijv. op de herfsttafel. De kinderen verzamelen de wintervoorraad voor eekhoorntje Pluis.
Maak de opdracht echt door een knuffel van een eekhoorn neer te zetten en rieten mandjes waar de kinderen de voorraad in kunnen leggen.
Kijk voor meer uitleg in de download.

--> Download de wintermaaltjes

Heksensoepjes

Met deze leuke opdrachtkaarten voor de herfst, oefenen de kleuters het tellen en herkennen van de getallen t/m 10.
Brouw de lekkerste heksensoepjes in de huishoek. Maak hier bijv. een herfstbos en zet er een ketel neer.
Kijk voor meer uitleg in de download.

--> Download de heksensoepjes

Naar de paddenstoel - dobbelspel

Dobbel de kabouter naar huis. Dit spel kan alleen of met een klein groepje kinderen gespeeld worden. Zie download voor de uitleg.

--> Download 'Naar de paddenstoel'

Twee vechtende eekhoorntjes - dobbelbladen

Deze download bevat verschillende dobbelbladen bij het boek Twee vechtende eekhoorntjes.

--> Download de dobbelbladen

Paddenstoelen zoeken in het bos

In het lokaal loopt de boswachter, vanuit de huishoek, zijn woning, een ronde door zijn bos. Verstop hier knuffels van bosdieren, herfstvruchten of afbeeldingen van paddenstoelen. Met een zoekkaart kan de boswachter aftekenen wat hij in zijn bos vindt.

Aan de slag met zoekkaarten
Download de zoekkaarten en maak een keuze uit de herfstvruchten of de paddenstoelen.
De zoekkaart met herfstvruchten: verstop herfstvruchten in het lokaal. De boswachter zoekt ze. Wat hij vindt, kruist hij op de kaart af.
De eerste zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en verspreid ze door het lokaal. De boswachter gaat op zoek en kruist de paddenstoelen die hij vindt af.
De tweede zoekkaart met paddenstoelen: print de afbeeldingen van de paddenstoelen en hang enkele van de afbeeldingen op. De boswachter geeft op zijn kaart aan welke paddenstoelen hij ziet door deze te omcirkelen. Op zijn kaart staan ook paddenstoelen die niet in zijn bos te vinden zijn.

--> Download de zoekkaarten

Natuurspeurtocht - de natuur in met een bingokaart

Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen (in tweetallen) een bingokaart en een potlood. Laat ze afkruisen wat ze zien. Bekijk terug in de klas wat is gevonden en hoe het heet. Zijn er ook dingen die jullie niet hebben kunnen vinden?

--> Download de natuurspeurtocht

Natuurschatten - de natuur in met een eierdoos

Ga met de kinderen naar het bos of een park in de buurt of maak een wandeling door de wijk / het dorp. Geef de kinderen (die dat willen) een eierdoos met zes vakken om natuurschatten in te verzamelen.

In de bijlage vind je verschillende verzamelkaarten, geschikt voor eierdozen met zes vakjes én twee knipvellen om schatten naar keuze uit te knippen voor eierdozen van zes of tien vakjes. Je kunt alle schatten losknippen en de gewenste kaartjes één voor één op een eierdoos plakken of stukken van de kaarten knippen (rechts en/of links), zodat er zes of tien vakjes aan elkaar overblijven. Deze kun je in z'n geheel op de eierdozen plakken.

--> Download 'Natuurschatten'

Getalkaartjes van de herfst

Print de getalkaartjes uit en gebruik ze tijdens je kringactiviteiten en voor het zoeken van herfstvruchten in de herfsthoek.
De getalkaartjes gaan van 1 t/m 20.

Getalkaartjes eekhoorntjes
Op deze getalkaartjes staan alleen getallen. Zo kun je o.a. checken of de kinderen de getallen kennen en je kunt de getallen in de juiste volgorde leggen.

--> Download de getalkaartjes

Getalkaartjes eekhoorntjes met bladeren
Op deze getalkaartjes kunnen de kinderen aan het aantal bladeren zien welk getal er op het kaartje staat. Handig voor kinderen die nog niet alle getalsymbolen kennen.

--> Download de getalkaartjes

Kleikaarten - geef de paddenstoel stippen

Met deze kleikaarten oefenen de kleuters de getallen 1 t/m 12.
Kijk voor meer suggesties in de download.

--> Download de kleikaarten

Rol de dobbelsteen - herfst

Spel om met een groepje tot ongeveer 4 kinderen te spelen.
Print het werkblad voor elk kind uit.
Eén kind gooit met de dobbelsteen/dobbelstenen en kleurt het getal dat gegooid is in op zijn/haar werkblad.
Gooit het kind de volgende beurt hetzelfde getal? Dan gaat de beurt naar de volgende en kun je niks kleuren.
Wie heeft al zijn getallen het eerst ingekleurd?
Het eerste werkblad bevat de getallen 1 t/m 5.
Het tweede en derde werkblad bevatten de getallen 2 t/m 12.

--> Download Rol de dobbelsteen

Tel en kleur - herfst

Het spel 'Tel en kleur' is leuk voor zowel de jongste als oudste kleuters.
Je speelt het spel met 2 tot 4 kinderen (individueel kan ook als kinderen dat graag willen).
Het spel bevat 2 niveaus.
1: Gooi met de dobbelsteen en kleur het aantal blaadjes dat je gegooid hebt in. Wie heeft al zijn blaadjes het eerst gekleurd?
2: Gooi met de dobbelsteen en gooi met de kleurendobbelsteen. Je kleurt het aantal dat je gegooid hebt in met de kleur die je gegooid hebt, bijv. 5 rode appels, 3 groene appels. Wie heeft zijn appels het eerst gekleurd?

--> Download Tel en kleur

Herfstwerkbladen

Een pakket met leuke, leerzame werkbladen rondom de herfst voor zowel de jongste als oudste kleuters.
De werkbladen zijn te bundelen tot een boekje, maar ook los te gebruiken.
Aan bod komen o.a.
- letterkennis
- auditieve analyse
- stempelen
- classificeren
- seriëren
- tellen
- voorbereidend schrijven

--> Download de herfstwerkbladen

Kralenplankvoorbelden spinnenweb

Deze kralenplanken van spinnenwebben zijn gemaakt voor de jongste kleuters. Een makkelijke opbouw om het werken met de kralenplank te leren. Klik op een voorbeeld om het te downloaden.

Kralenplankvoorbeelden vogels - Coco kan het

Dit kralenplankenpakket bevat kralenplankvoorbeelden bij het boek Coco kan het. In het pakket vind je de klassieke kralenplankvoorbeelden, een opdracht waarbij de kinderen moeten spiegelen en een 'Kraak de code' waarbij het coderen wordt geoefend.

--> Download de kralenplankvoorbeelden

Letterdoolhoven vogels - Coco kan het

Met de letterdoolhoven oefenen de kinderen het herkennen van letters, ze nemen visueel waar en oefenen het onthouden van een reeks. De letterdoolhoven zijn er in drie niveau's.

--> Download 'Letterdoolhof Coco kan het'

Telkaarten vogels

Telkaarten vogels
Print de telkaarten. Gebruik de cijfers één tot en met zes voor kinderen uit groep 1, één tot en met vijftien voor kinderen uit groep 2 en de hogere getallen voor extra uitdaging.
Doe er één van de volgende activiteiten mee:
- Leg de getalkaarten neer en pak twee vliegenmeppers. Twee spelers hebben elk een vliegenmepper in de hand. De spelleider noemt een getal. Wie mept het eerst op het juiste getal?
- Verstop de vogels. Laat de kinderen de vogels zoeken en daarna in de volgorde van de getallenrij leggen.
- Verstop de vogels. Laat de kinderen de vogels in de volgorde van de getallenrij zoeken.
- Verstop de vogels, maar laat één vogel weg. De kindern zoeken de vogels en ontdekken welke ontbreekt.
- Leg de vogels op een rij, in de volgorde van de getallenrij. Draai één vogel om. Welke vogel is omgedraaid?
- Leg de vogels op een stapel en speel hoger / lager. Laat het eerst getal zien. Wat denken de kinderen, is het volgende getal hoger of lager?
- Print de getalkaarten twee keer en speel een vogelmemospel.

--> Print de telkaarten